cbt چیست؟

درمان شناختی-رفتاری که به اختصار (Cognitive Behavioral Therapy)، از آن به عنوان رویکرد CBT نیز یاد می‌شود. درمان شناختی-رفتاری به عنوان یک دستاورد علم روانشناسی، کاربرد گسترده ای برای درمان اختلال های روانی دارد نوعی روان درمانی کوتاه مدت به شمار می رود. در رفتار درمانی شناختی به تاثیر باور، نگرش و تفکرات فردی در شکل گیری رفتار و احساسات تمرکز می شود. ما در این مقاله قصد داریم درباره ماهیت و کاربرد رفتار درمانی شناختی مطالبی را ارائه دهیم.

CBT چیست؟ درمان شناختی-رفتاری به چه معناست؟

یکی از بزرگ ترین دستاورد های علم روانشناسی، درمان شناختی-رفتاری است. در واقع CBT (درمان شناختی رفتاری) نوعی روان درمانی کوتاه مدت به شمار می رود.

اصلی ترین هدف درمان شناختی-رفتاری، کاهش نشانه های بیماری در سلامت روان است. برای این منظور درمانگران رفتار درمانی شناختی سعی دارند تا به درمانجو نحوه مواجه با مشکلات زندگی را آموزش دهند.

روش درمان شناختی-رفتاری کاربرد گسترده ای برای درمان اختلالات افسردگی و مدیریت اضطراب دارد.

علاوه بر این درمان CBT در کاهش نشانه های حاد بیماری های روانی نظیر اختلال دوقطبی، شخصیت مرزی و اسکیزوفرنی کمک شایانی می کند.

درمان شناختی-رفتاری به رفتار های چالش برانگیز و تغییر تحریف های شناختی نظیر باور ها، افکار و نگرش ها در خصوص بهبود تنظیم هیجانی متمرکز است. این روش درمان به ترکیبی از اصول روانشناسی رفتاری و شناختی مبتنی است.

به عبارتی دیگر درمان شناختی-رفتاری به تاثیر باور، نگرش و تفکرات فردی در شکل گیری رفتار و احساسات تمرکز دارد.

به موجب اثربخشی حائز اهمیت درمان شناختی-رفتاری از آن با عنوان انقلاب شناختی یاد می شود.

همچنین در اصطلاح عامیانه از درمان شناختی-رفتاری به عنوان درمان شناختی- رفتاری استفاده می شود.

 

 

مفاهیم اصلی CBT چیست؟

CBT عمدتاً مبتنی بر این ایده مبتنی است که افکار، احساسات و اعمال شما به هم مرتبط هستند. به عبارت دیگر، طرز فکر و احساس شما در مورد هر مسئله می‌تواند بر کاری که انجام می‌دهید، تأثیر بگذارد.

برای مثال، اگر در محل کار استرس زیادی داشته باشید، ممکن است موقعیت‌ها را متفاوت ببینید و انتخاب‌هایی داشته باشید که معمولاً انجام نمی‌دهید. اما مفهوم کلیدی دیگر CBT این است که این الگوهای فکری و رفتاری قابل تغییر هستند.

طبق گفته انجمن روانشناسی آمریکا، مفاهیم اصلی CBT عبارتند از:

1- مسائل روانشناختی که تا حدی به “شیوه های تفکر غیر سودمند” اشاره دارند

2- مسائل روانشناختی که تا حدی بر اساس “الگوهای رفتاری آموخته شده” است

3- کسانی که با این مشکلات زندگی می‌کنند می‌توانند با مکانیسم‌های مقابله و مدیریت بهتر تسکین علائم خود، بهبود یابند

CBT در رابطه 

cbt در رابطه چیست؟ CBT از 6طریق می‌تواند باعث بهبود روابط شما شود :

علت مراجعه ی بسیاری ازافراد برای درمان این است که روابط درستی ندارند و این باعث رنجش آنها می‌شود.مانند پسری که به خاطر اضطراب اجتماعی شدید نمیتواند با دوستانش به تفریح بپردازد، زنی که به علت افسردگی نمی‌تواند پارتنر خوبی برای همسرش باشد، و یا پدری که به خاطر ابراز خشم زیاد نمی‌تواند روابط خوبی با فرزندانش داشته باشد.

چه این روابط هدف خاص درمان باشند یا خیر، درمان موثر می‌تواند باعث بهبود روابط بین فردی شود. یک دوره ی نسبتاً کوتاه درمان شناختی رفتاری (CBT) می تواند به مزایای قابل توجهی نه تنها برای فرد تحت درمان، بلکه برای افراد نزدیک به او نیز منجر شود.

1. حضور بیشتر: اهمیت “حضور داشتن” در یک رابطه انکار نشدنی است. زیرا نمی‌توانیم  با کسی که واقعا آن جا نیست “ارتباط” داشته باشیم
2. _اضطراب کمتر: وقتی اضطراب داریم، نمی‌توانیم بهترین ورژن خودمان باشیم. جای تعجب نیست که اختلالات اضطرابی درمان نشده می‌توانند بر نزدیک ترین روابط ما تأثیر بگذارند
3. _خلق و خوی بهبود یافته: همانند اضطراب، افسردگی درمان نشده هم بر‌ زوجین تأثیر می‌گذارد.مثلا زمانی که انرژی نداریم
4. _خواب بهتر: وقتی خوب نمی‌خوابیم، بداخلاق و بی‌حوصله می‌شویم و نمی‌توانیم با افرادی که ما را دوست دارند تعامل خوبی داشته باشیم
5. _بچه های شادتر: هنگامی که کودک با ترس های شدید (مانند فوبیا، اختلال وسواس فکری اجباری) دست و پنجه نرم می‌کند،
6. _الگوهای فکری سالم تر: حتی اگر با یک بیماری قابل تشخیص مانند اضطراب، افسردگی، بی خوابی یا اختلال مصرف مواد مواجه نباشیم،

درمان شناختی رفتاری؛ از گذشته تا کنون

ریشه های رفتار درمانی شناختی به دهه 50 میلادی اختصاص دارد. یکی از پیشگامان رفتار درمانی شناختی، پروفسور آرون تمکین بک است.

پروفسور بک بر این باور است که مبتلایان به افسردگی اتفافات روزمره را به صورت غیر واقعی درک و تفکر می کنند.

در واقع کسانی که افسرده هستند به صورت مزمن خطا های شناختی را تجربه می نمایند.

خطا های شناختی نشان از الگو های فکری ذهن دارند که زمینه ساز شکل گیری تفسیر اشتباه از واقعیت های زندگی می شوند. این امر کلیه ابعاد زندگی را تحت تاثیر قرار می دهد و سبب ناراحتی فراوان در فرد می گردد.

خطا های شناختی شامل نتیجه گیری های شتاب زده، ذهن خوانی، تفکر سیاه و سفید و استدلال های احساسی می شوند.

درک اشتباه واقعیت از افکار خودکار نشات می گیرد. افکار خودکار سببب می شود تا فرد به یک برداشت غیر واقعی از اتفاقات بپردازد و از بررسی واقعیت دوری نماید.

تمرکز درمان  CBT کاهش اعتبار افکار غیر حقیقی در مقابل واقعیت و اصلاح افکار خودکار است.

بی شک زمانی که فرد بتواند افکار آزار دهنده و غیر واقعی را از ذهن دور سازد، نسبت به مسائل احساس بهتری خواهد داشت. این امر زمینه ساز شکل گیری عملکرد بهتر در طول زندگی می گردد.

 

انواع CBT؛ 3 مورد درمان شناختی رفتاری

1. دیالکتیکی

یکی از گونه های درمان CBT، رفتار درمانی دیالکتیکی است که به افکار و رفتار ها تمرکز دارد. همچنین شامل استراتژی هایی نظیر ذهن آگاهی و تنظیم هیجانی می باشد.

جالب است بدانید نام دیگر رفتار درمانی دیالکتیکی DBT می باشد.

 

2. درمان چند وجهی

در درمان چند وجهی مسائل روان شناختی در هفت روش متمایز مورد درمان واقع می شوند.

روش های مورد استفاده برای درمان مسائل روان شناختی شامل تصویر سازی، ملاحظات دارویی- بیولوژیکی، عوامل بین فردی، شناخت، رفتار، عاطفه و احساس می شوند.

 

3. عاطفی- منطقی

رفتار درمانی عاطفی- منطقی دربردارنده ی شناسایی باور های غیر منطقی است. در این گونه از درمان CBT باور های اشتباه به چالش کشیده می شوند. سپس با شناسیی الگو های فکری در راستای تغیر آن ها اقداماتی صورت می گیرد.

 

دوره مرتبط موسسه هفتاد:

دوره CBT (درمان شناختی رفتاری)

دوره CBT کودک و نوجوان

دوره TF-CBT مداخله درمانی در کودک آزاری

 

کاربرد CBT؛ از درمان شناختی رفتاری برای چه اختلالاتی استفاده می شود؟

با وجود اینکه درمان شناختی-رفتاری با هدف درمان افسردگی طراحی شده است. در سال های متمادی CBT برای درمان بسیاری از شرایط سلامت روان اعم از اختلالات خوردن، اضطراب عمومی، تعارض های زناشویی و سوء مصرف مواد مخدر مورد استفاده قرار می گیرد.

در رفتار درمانی شناختی باور بر آن است که در شکل گیری اختلال های روان شناختی، رفتار های ناسازگارانه و تحریف های فکری نقش دارند.

بدین ترتیب می توان با آموزش مهارت های جدید پردازش اطلاعات از نشانه های ناراحتی مرتبط با بیماری به طرز چشمگیری کاهش داد.

تحقیقات بیانگر آن هستند که CBT هنگامی موثر واقع می شود که برای درمان یک اختلال با متد های درمانی مختلف نظیر دارو درمانی تلفیق گردد.

در ادامه کاربرد های درمان شناختی-رفتاری را بیان می کینم:

• وسواس فکری
• تنش پس از سانحه
• هراس اجتماعی
• افسردگی کودکان
• فیبرومیالژیا
• سندرم خستگی مزمن
• سندرم روده تحریک پذیر
• جنون جوانی
• روان پریشی
• اختلال شخصیت مرزی
• اختلال دوقطبی
• عزت نفس پایین
• مدیریت استرس
• غم از دست دادن و جدایی

 

رویکرد های CBT؛ 6 تکنیک درمان شناختی رفتاری

عملکرد CBT از شناسایی الگو های فکری فراتر است. تکنیک های مورد استفاده در رفتار درمانی شناختی شامل آرام سازی، حواس پرتی ذهنی، یادداشت روزانه و ایفای نقش می شوند.

 

1. شناسایی افکار منفی

یکی از مولفه های ضروری برای درمان CBT شناسایی افکار منفی است. ضرورت دارد تا بیمار یاد بگیرد چگونه احساسات و افکار می توانند در شکل گیری رفتار های ناسازگارانه نقش داشته باشند.

بی شک فرایند شناساسس افکار منفی دشوار خواهد بود. با این وجود کشف بینش و خود یک بخش ضروری در رفتار درمانی شناختی به شمار می رود.

 

2. تمرین مهارت های جدید

مهارت های جدید در موقعیت های واقعی قابل اجرا هستند.

به طور مثال فردی که به اختلال سوء مصرف مواد مخدر مبتلا است، می تواند با تمرین مهارت های جدید برای مقابله با مصرف روش های کارآمد را در زندگی به کار بگیرد.

 

2.1 تمرین های تعامل اجتماعی (Social Skills Training)

یکی دیگر از تکنیک‌های کاربردی در CBT مهارت‌های تعامل اجتماعی است. این تکنیک به ارتقاء مهارت‌های ارتباطی و تعامل اجتماعی فرد کمک شایانی می‌کند. در این تکنیک فرد با آموزش مهارت‌های ارتباطی مانند گفتگو، گوش دادن مؤثر، حل تعارض و ایجاد روابط مثبت بهبود ارتباط با دیگران را تجربه می‌نماید.

2.2 تمرینات تعاملی (Behavioral Experiments):

در تکنیک تمرینات تعاملی، فرد با آزمودن رفتارهای مختلف و مشاهده نتایج آن‌ها، به تجربیات و اطلاعات جدیدی دست پیدا می‌کند. این تجربیات کمک می‌کنند تا اعتقادات منفی و تصدیق‌نشده تغییر کنند.

در واقع در تکنیک تمرینات تعاملی به فرد فرصت مقایسه افکار منفی خود با تجربه عملی داده می‌شود. این تجربه می‌تواند به کمک اطلاعات جدید و تغییر نگرش منجر گردد.

 

2.3 تمرینات تعادل رفتاری (Behavioral Activation):

تکنیک تمرینات تعادل رفتاری به عنوان یکی از تکنیک‌های کاربردی در CBT به ارتقاء رفتارهای مثبت و لذت‌بخش در زندگی فرد می‌پردازد، که می‌تواند به کاهش افسردگی و افزایش رضایت زندگی کمک نماید.

این تکنیک به فرد کمک می‌کند تا رفتارهای مثبت و لذت‌بخش را در زندگی روزمره‌اش ترغیب کند. تغییر رفتار می‌تواند به افزایش انرژی، کاهش افسردگی و بهبود کیفیت زندگی منجر گردد.

 

3. هدف گذاری

در بهبود بیماری های روانی هدف گذاری نقش بسزایی دارد. با هدف گذاری بیمار می تواند تغییراتی را در راستای بهبود سلامت به ارمغان بیاورد.

درمانگر قادر است در طول دوره درمان CBT با آموزش نحوه شناسایی هدف، تعیین اهداف هوشمند و تمایز بخشی میان اهداف کوتاه مدت و بلند مدت به مهارت های هدف گذاری کمک نماید.

 

4. حل مسئله (Problem-Solving Skills)

یادگیری مهارت های حل مسئله در شناسایی و حل مشکلات ناشی از بیماری روانی کمک شایانی می کند.

در واقع با مهارت حل مسئله می توان تاثیر منفی بیماری های روانی و جسمانی را به طرز چشمگیری کاهش داد.

در درمان CBT مهارت حل مسئله شامل مراحل زیر است:

• تهیه راه حل های ممکن در قالب لیست
• ارزیابی نقاط قوت و ضعف راه حل ها
• انتخاب راه حل
• پیاده سازی راه حل

 

5. نظارت بر خود

خود نظارتی بخش مهمی از درمان شناختی-رفتاری به شمار می رود. در درمان CBT خود نظارتی شامل ردیابی رفتار ها، نشانه ها و تجربیان در طول زمان است.

نظارت بر خود قادر است به ارائه اطلاعات مورد نیاز برای ارائه بهترین درمان به درمانگر کمک نماید.

 

6. انکار تصدیق‌نشده (Cognitive Reframing)

یکی از تکنیک‌های کاربردی در CBT به انکار تصدیق نشده اختصاص دارد. این تکنیک به فرد کمک می‌کند تا افکار منفی و تصدیق‌نشده خود را تغییر دهد. این تغییر ممکن است از تحلیل مجدد و ارزیابی مثبت‌تر و واقع‌گرایانه‌تر افکار آغاز شود.

به عبارتی دیگر در تکنیک انکار تصدیق نشده هدف اصلی تحلیل مجدد افکار منفی است. فرد افکار خود را بررسی می‌نماید و سعی می‌کند آن‌ها را به شکلی تغییر دهد که به واقعیت‌ها و احساسات مثبت‌تر نزدیک شوند. به عبارتی، تصویر از یک وقوع را در دل ذهن تغییر می‌دهد.

 

درمان معمول CBT اغلب شامل موارد زیر است:

• تشخیص اینکه چگونه تفکر نادرست می تواند مشکلات را بدتر کند
• یادگیری مهارت‌های زندگی جدید مانند حل مسئله
• به دست آوردن و افزایش اعتماد به نفس و درک بهتر و قدردانی از ارزش خود
• یادگیری اینکه چگونه باید با ترس ها و چالش ها روبرو شد
• استفاده از تکنیک‌های ایفای نقش و آرامش در هنگام مواجهه با موقعیت‌های بالقوه چالش برانگیز

هدف از این تکنیک ها جایگزینی افکار غیر مفید یا خود ویرانگر با افکار دلگرم کننده و واقع بینانه است. به عنوان مثال، “من هرگز یک رابطه پایدار نخواهم داشت” ممکن است به این صورت تبدیل شود: “هیچ یک از روابط قبلی من خیلی طولانی نبوده است. بازنگری در مورد آنچه واقعاً از طرف مقابلم میخواهم می تواند به من کمک کند کسی را پیدا کنم که در درازمدت بتوانم با او سازگار باشم.

محبوب ترین روش های مورد استفاده در انواع CBT

• اهداف هوشمند یا SMART goals: اهداف هوشمند هدف‌هایی خاص، قابل اندازه‌گیری، قابل دستیابی، واقع‌بینانه و با زمان محدود هستند
• کشف و پرسش هدایت شده یا Guided discovery and questioning: مفروضاتی که افراد در مورد خود یا موقعیت آن‌ها دارند زیر سوال می‌روند. درمانگر از این طریق می‌تواند به بیماران کمک کند که یاد بگیرند این افکار را به چالش بکشند و دیدگاه های مختلف را در نظر بگیرند
• روز نگاری یا Journaling: ممکن است از مراجع خواسته شود باورهای منفی که در طول هفته به وجود می آیند و باورهای مثبتی که می‌توانند با آن‌ها جایگزین کنند، یادداشت نمایند
• گفتگو با خود یا Self-talk: درمانگر ممکن است از فرد بپرسد که در مورد یک موقعیت یا تجربه خاص با خود چه می‌گوید و او را به چالش می‌کشد که خودگویی منفی یا انتقادی را با خودگویی دلسوزانه و سازنده جایگزین کند
• بازسازی شناختی یا Cognitive restructuring: این تکنیک شامل بررسی هرگونه تحریف شناختی است که بر افکار شما تأثیر می‌گذارد – مانند تفکر سیاه و سفید، نتیجه گیری سریع یا فاجعه سازی – و اینکه شروع به کشف آن‌ها کنید
• ثبت فکر یا  Thought recording: در این تکنیک ، افکار و احساسات تجربه شده در یک موقعیت خاص را ثبت می‌کنید، سپس شواهد بی‌طرفانه‌ای برای حمایت از باور منفی خود و شواهدی علیه آن ارائه می‌کنید. شما از این شواهد برای ایجاد یک تفکر واقعی تر استفاده خواهید کرد
• فعالیت‌های مثبت یا  Positive activities: برنامه‌ریزی یک فعالیت مفید در هر روز می‌تواند به افزایش احساس مثبت کلی و بهبود خلق و خوی شما کمک کند. برای مثال این فعالیت‌های مثبت ممکن است شامل خرید گل یا میوه تازه برای خود، تماشای فیلم مورد علاقه یا رفتن به پیک نیک باشد
• قرار گرفتن در معرض موقعیت یا Situation exposure: این تکنیک شامل فهرست کردن موقعیت‌ها یا چیزهایی است که باعث ناراحتی می‌شوند، به ترتیب سطح ناراحتی که ایجاد می‌کنند، و اینکه به آرامی خود را در معرض این موارد قرار دهید تا زمانی که منجر به احساسات منفی کمتری شود. حساسیت زدایی سیستماتیک تکنیک مشابهی است که در آن تکنیک‌های آرام سازی را یاد می‌گیرید تا به شما کمک کند با احساسات خود در یک موقعیت دشوار کنار بیایید

صرف نظر از تکنیک‌هایی که استفاده می‌کنید، تکالیف یکی دیگر از روش های درمان شناختی-رفتاری CBT به حساب می‌آیند. همانطور که تکالیف مدرسه به شما کمک می‌کند مهارت‌هایی را که در کلاس یاد گرفته‌اید، تمرین کرده و توسعه دهید، تکالیف درمانی نیز می‌تواند به شما کمک کند تا با مهارت‌هایی که در حال رشد آنها هستید بیشتر آشنا شوید.

بیشتر بخوانید:

توسعه فردی چیست؟

دوره توسعه فردی

 

درمان رفتاری شناختی کلاسیک (Traditional CBT)

یکی از انواع کاربردی CBT در روانشناسی به نوع کلاسیک اختصاص دارد. در این نوع شیوه درمان، تغییر در الگوهای منفی تفکر و رفتار مورد توجه قرار می‌گیرد.

درمان کلاسیک به افراد کمک می‌کند تا با یادگیری شناسایی تفکرات نادرست و تغییر آن‌ها به تفکرات مثبت‌تر بپردازند. تمرین‌های خانگیدر و تکنیک‌هایی مانند تفکر انتقادی، تفکر مثبت و تجربه‌سنجی معمولاً در این روش مورد استفاده قرار می‌گیرند.

درمان شناختی-رفتاری دقیق (CBT-E – Cognitive-Behavioral Therapy Enhanced)

این نوع CBT در روانشناسی به تغییر تفکرات، الگوهای رفتاری و عواطف مرتبط با مشکل روانی می‌پردازد. تمرکز این روش بر تفکرات اشتباه و نادرست در مورد وزن، اندازه بدن، خوراک و عواطف است. این روش به تعدیل الگوهای خوردن ناپسند و تفکرات منفی در مورد خود و بدن کمک شایانی می‌کند.

درمان شناختی-رفتاری مبتنی بر ذهن‌آگاهی (Mindfulness-Based CBT)

در این روش درمانی، تکنیک‌های ذهن‌آگاهی از جمله تمرکز بر حالت‌های فعلی، تنفس عمیق و تمرینات تمرکز بر روی حواس مورد استفاده قرار می‌گیرند. در واقع درمان CBT مبتنی بر ذهن آگاهی به افراد کمک می‌کند تا به طور صحیح با تفکرات و احساسات خود برخورد کنند.

درمان شناختی-رفتاری گروهی (Group CBT)

جلسات درمانی در درمان شناختی رفتاری گروهی به عنوان یکی از گونه‌های مختلف CBT در روانشناسی به صورت گروهی انجام می‌شود. این روش افراد را قادر می‌سازد تا با تجربه‌ها و دیدگاه‌های دیگران در مواجهه با مشکلات خود ارتباط برقرار کنند.

همچنین، روش درمانی شناختی رفتاری گروهی محیطی اجتماعی برای تمرین مهارت‌های مورد نیاز ایجاد می‌کند.

 

عملکرد درمان شناختی-رفتاری CBT

درمان شناختی رفتاری به عنوان یک مداخله روانی- اجتماعی با تعریف آسیب شناسی های روانی به بهره گیری از تکنیک و استراتژی های مبتنی بر شواهد درمان می پردازد.

درمان شناختی-رفتاری سعی دارد تا مشکلات را به بخش های کوچک تر تقسیم نماید. در طی این روند درمان جو بهتر می تواند با مشکل های طاقت فرسا به شیوه مثبت تر برخورد نماید.

در حقیقت در درمان شناختی-رفتاری در خصوص بهبود احساسات روش های تغییر الگو های منفی نشان داده می شوند.

رویکرد درمان شناختی-رفتاری با اکثر درمان های گفتاری متمایز است. در CBT بدون توجه به مسائل گذشته با مشکلات و وضعیت کنونی درمانجو تمرکز می شود.

در واقع مهم ترین نقطه ضعف شیوه های روان درمانی قدیمی، ایجاد پل ارتباطی با مشکلات کنونی و رویداد های دوران کودکی بوده است. این در حالی است که عملکرد درمان شناختی-رفتاری پردازش به مشکلات حال است.

به عبارتی دیگر الگو تفکر به مثابه ی عینک بر روی چشم می ماند. الگو تفکر سبب می شود تا کلیه رخداد ها از پشت شیشه عینک دیده شوند. در درمان CBT یک خوداگاهی نسبت به تاثیری که تشکیل دهنده الگو های فکری در احساسات و رفتار های ما هستند، شکل می گیرد.

بدین ترتیب درمانگر در درمان CBT در تلاش است تا مهارت هایی را که منجر به ارتقا احساس رضایت در زندگی می شوند، آموزش دهد.

از سری مهارت های پروروشی در رفتار ردامنی شناختی می توان به مدیریت روابط عمومی، شناسایی افکار غیر واقعی و اصلاح باور های غیر منطقی اشاره کرد.

همچنین بخوانید:”TDCS چیست و کاربرد آن در بیماری های روانی چیست؟“

 

مراحل درمان CBT؛ فرایند درمان شناختی رفتاری

درمان رفتاردرمانی شناختی رفتاری (CBT) یک روش درمانی است که بر پایه‌ی تئوری شناختی رفتاری ساخته شده است و به بیماران کمک می‌کند تا به تغییر الگوهای فکری و رفتاری خود بپردازند تا مشکلات خود را حل کنند.

فرایند درمان CBT شامل مراحل زیر است:

1. ارزیابی

در ابتدا، پزشک یا مشاور ارزیابی اولیه‌ای از بیمار انجام می‌دهد تا با مشکلات او آشنا شود و از این طریق برای برنامه‌ریزی درمان مناسب اطلاعات لازم را بدست آورد.

 

2. برنامه‌ریزی درمان

پس از ارزیابی، در مرحله دوم پزشک یا مشاور یک برنامه‌ی درمانی مشخص می‌کند که شامل هدف‌هایی است که بیمار باید برای دستیابی به آن‌ها کار کند. این برنامه شامل تکنیک‌هایی می‌شود که در طول درمان به کار گرفته خواهند شد.

 

3. آموزش تکنیک‌های CBT

در مرحله سوم، پزشک یا مشاور به بیمار تکنیک‌های CBT را آموزش می‌دهد. این تکنیک‌ها شامل تکنیک‌های مثل تحلیل خودکارآمدی، تحلیل انگیزه‌ها و هدف‌ها، ارتباط اثربخشی و مشکلات، تکنیک‌های تفکر سازنده و تکنیک‌های مدیریت استرس و اضطراب هستند.

 

4. تمرین تکنیک‌های CBT

در این مرحله، بیمار تکنیک‌های CBT را با راهنمایی پزشک یا مشاور تمرین می‌کند. این کار به بیمار کمک می‌کند تا تکنیک‌ها را به خوبی یاد بگیرد و آن‌ها را در زندگی خود اجرا کند. برای مثال، در این مرحله، بیمار ممکن است تحلیل خودکارآمدی را برای حل مشکلات خود به کار بگیرد یا تمرین تکنیک‌های مدیریت استرس و اضطراب را انجام دهد.

 

5. ارزیابی مجدد

در طول درمان، پزشک یا مشاور به بیمار اجازه می‌دهد که پیشرفت خود را نظارت کند و ممکن است نیاز به تغییر در برنامه‌ی درمان داشته باشد. در این مرحله، ارزیابی مجدد انجام می‌شود تا بررسی شود که آیا بیمار به سمت هدف‌های درمانی خود پیشرفت کرده است یا خیر.

 

6. پایان درمان و حفظ پیشرفت

در پایان درمان، پزشک یا مشاور به بیمار می‌گوید که آیا هدف‌های درمانی را دستیابی کرده است یا خیر. اگر بیمار به هدف‌های درمانی خود دستیابی کرده باشد، پزشک یا مشاور به او کمک می‌کند که پیشرفت خود را حفظ کند و اگر نیاز به درمان دوباره داشت، به او کمک می‌کند تا فرایند درمان را دوباره انجام دهد.

 

در جلسات درمان شناختی-رفتاری چه اتفاقی می افتد؟

به طور کلی دوره درمان CBT در 5 الی 20 جلسه تکمیل می گردد. جلسات عمدتا در طول یک هفته الی دو هفته به مدت 30 الی 60 دقیقه به طول می انجامند.

در جلسات CBT درمانجو برای آنکه بتواند مشکلات را به بخش های جداگانه اعم از اعمال فیزیکی، افکار و احساسات تقسیم نماید، با درمانگر مشارکت می کند.

در واقع درمانگر و درمان جو حوزه های مختلف زندگی را تجزیه و تحلیل می کنند تا میزان اثر بخشی آن ها بر بیمار مشخص گردد.

زین پس درمانگر بیمار را درباره ی نحوه تغییر افکار و رفتار های غیر مفید یاری می کند.

پس از تعیین دقیق یک بخش مورد تغییر، درمانگر خواستار تمرین تغییرات در زندگی روزمره می شود. سپس در جلسات آینده درباره نحوه پیشرفت درمانجو گفت و گو هایی شکل می گیرد.

به طور مثال هنگامی که فردی دچار هراس از رانندگی است، به موجب احتمال وقوع تصادف و مرگ از خرید خودرو امتناع می کند. ممکن است احساس ترس به رانندگی به خاطر یک تجربه ناخوشایند در دوره کودکی شکل گرفته باشد.

احتمال می رود شخصی که به هراس از رانندگی مبتلا است، به طور مداوم دچار اضطراب و بی خوابی شود.

چنین فردی دارای تفکر غیر منطقی است و چون یک مرتبه به موجب یک سری اشتباهات سانحه تصادف شکل گرفته است، گمان می کند با هر مرتبه رانندگی کردن تصادف شکل می گیرد.

درمانگر شناختی و رفتاری قادر است پس از شناسایی و حذف تفکر غیر منطقی، یک روش کاربردی برای غلبه بر ترس را به درمانجو ارائه دهد.

هدف نهایی درمان CBT آن است تا به درمانجو بیاموزد مهارت هایی را که در طول درمان آموزش دیده است در زندگی روزمره به کار بگیرد.

این امر در مدیریت مشکلات کمک شایانی می کند و از تاثیرگذاری منفی در زندگی در دراز مدت جلوگیری می نماید.

 

فواید CBT؛ مزایای استفاده از درمان شناختی-رفتاری

مفهوم زیربنایی درمان CBT نقش اساسی افکار و احساسات در رفتار است. به طور مثال شخصی که مدت زمان زیادی را صرف فکر کردن به سقوط هواپیما می کند ممکن است از سفر هوایی دوری نماید.

رفتار درمانی شناختی کمک می کند تا با اگاهی از شدت افکار منفی که سبب تضعیف احساسات می شوند، کاهش پیدا کند.

علاوه بر این، درمان شناختی رفتاری به مراجعه کنندگان کمک می کند تا به توسعه مهارت های مقابله ای بپردازند. این امر در بهبود کیفیت زندگی در زمان حال و آینده کمک شایانی می کند.

یکی از چالش های بالقوه CBT، دشوار بودن تغییر است. از آنجایی که درمان CBT بسیار ساختار یافته است، ممکن است روند تغییر را با سختی هایی همراه سازد.

CBT می تواند به طیف وسیعی از موارد، از جمله شرایط بهداشت روانی زیر کمک کند:

• افسردگی
• اختلالات اشتها
• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
• اختلالات اضطرابی، از جمله اختلال هراس و فوبیا
• اختلال وسواس اجباری (OCD)
• روان‌گسیختگی
• اختلال دو قطبی
• سوء استفاده از مواد

اما برای بهره مندی از CBT نیازی به داشتن اختلال روانشناختی خاصی ندارید. CBT همچنین می تواند در موارد زیر نیز استفاده شود:

• مشکلات رابطه
• جدایی یا طلاق
• یک تشخیص جدی در رابطه سلامتی، مانند سرطان
• غم یا از دست دادن
• درد مزمن
• عزت نفس پایین
• بیخوابی
• استرس عمومی زندگی

 

اثر گذاری روش CBT  چقدر است؟

درمان شناختی-رفتاری، به عنوان یکی از موثرترین روش‌های درمانی در حوزه روان‌شناسی است. این روش با استفاده از ترکیبی از تکنیک‌های شناختی و رفتاری، به فرد کمک می‌کند تا الگوهای منفی فکری و رفتاری خود را شناسایی و تغییر دهد و بدین ترتیب بهبودی روانی را تجربه کند.

تحقیقات نشان داده است که CBT در درمان انواع اختلالات روانی از جمله افسردگی، اضطراب، فراگیری اجتماعی، اختلال خوردن، اضطراب اجتماعی، اختلال خلقی دوقطبی و بسیاری از اختلالات دیگر موثر است. همچنین CBT برای افرادی که با درد مزمن، مشکلات خواب و اعتیاد مواجه هستند، نیز می‌تواند موثر باشد.

به طور مختصر، CBT یکی از روش‌های موثر و تأثیرگذار برای درمان اختلالات روانی است و بسیاری از افراد تجربه مثبتی از آن داشته‌اند. با این حال، نتایج درمانی به شدت وابسته به شرایط و مشخصات فردی هر فرد است و برای برخی افراد ممکن است موثر نباشد.

علاوه بر موثر بودن در درمان اختلالات روانی، CBT  مزایای دیگری نیز دارد. به عنوان مثال، این روش در مقایسه با داروهای روان‌شناسی، کمترین عوارض جانبی را دارد و برای بسیاری از افراد، قابل استفاده در مراحل مختلف زندگی است.

همچنین، درمان شناختی رفتاری به عنوان یک روش درمانی قابل تنظیم به راحتی با سایر روش‌های درمانی مانند درمان دارویی و روان‌درمانی ترکیب می‌شود. این ترکیب امکان ارائه درمانی به موثرتر و کامل‌تر به بسیاری از افراد را فراهم می‌کند.

در کل، CBT یک روش موثر در درمان اختلالات روانی شناخته شده است. اگرچه نتایج موثر بودن درمان به شدت وابسته به شرایط و مشخصات فردی هر فرد است، با این حال، اکثر متخصصان روان‌شناسی و روان‌درمانی به عنوان یک روش موثر و قابل اطمینان در درمان اختلالات روانی به آن اعتقاد دارند.

 

مداخله های عمومی و چالش های موجود در درمان شناختی-رفتاری

مداخله های عمومی درمان CBT به موجب وجود مدل های مختلف درمان شناختی-رفتاری متمایز هستند. یکی از مهم ترین مداخله های عمومی در CBT اصلاح افکار است.

همان طور که بیان کردیم ممکن است تحت تاثیر یک درک اشتباه اختلال روانی شکل بگیرد و زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد.

در این گونه شرایط رفتار درمانی شناختی اصلاح رفتار را در پیش می گیرد. سپس یک الگو رفتاری را شکل می دهد که با واقعیت نزدیک باشد.

مداخله های عمومی

در ادامه مهم ترین مداخله های عمومی در رفتار درمانی شناختی را بیان می کنیم:

• توقف ذهن خوانی
• بهره گیری از توصیف، درک و پذیرش ما به ازاء قضاوت کردن
• پرهیز از سرزنش و شخصی سازی رویداد ها
• قرار گیری در معرض امور ترس آور
• خاطره نویسی شناختی- رفتاری
• بهبود آگاهی به احساسات و خلق و خو
• شناسایی و اصلاح باور های غلط
• بررسی اعتبار یک تفکر
• شناخت واقعیت اتفاقات
• پرهیز از تصور اتفاقات به صورت فاجعه آمیز
• تغییر زاویه دید
• به چالش کشیدن باور های غیر واقعی
• تشخیص افکار خودکار
• شناسایی مشکلات واقعی درمانجو

 

چالش های احتمالی در دوره CBT چیست؟

به طور کلی CBT یک روش روان‌درمانی است که برای درمان اختلالات روانی مانند اضطراب، افسردگی، اختلال خوردن و اعتیاد به کار می‌رود. در حالی که CBT یک روش موثر و محبوب برای درمان اختلالات روانی است، چالش‌هایی هم برای این روش وجود دارد که باید در نظر گرفته شوند.

مشکل در همکاری با درمانگر

برخی افراد ممکن است در شرایطی که مجبور به شرکت در دوره CBT هستند، با چالش همکاری با درمانگر روبرو شوند. این مشکل ممکن است به دلیل ترس از اعتماد به دیگران، نفرت از ارائه اطلاعات شخصی، ناتوانی در برقراری ارتباط با درمانگر یا دیگر دلایل مرتبط باشد. در این صورت، درمانگر باید مهارت‌هایی را برای حل این مشکلات به کار گیرد.

مشکل در مدیریت اضطراب و استرس

برخی افراد ممکن است در دوره CBT با اضطراب و استرس مواجه شوند، به خصوص در صورتی که به دلیل شرایط شخصی خود مجبور به شرکت در دوره هستند. در این صورت، درمانگر باید مهارت‌هایی را به کار گیرد تا بتواند این افراد را در مدیریت اضطراب و استرس یاری دهد.

مشکل در عدم رعایت تعهدات

برخی افراد ممکن است در دوره CBT علاقه کافی به شرکت در درمان نداشته باشند و تعهدات لازم را به خوبی رعایت نکنند. این مشکل ممکن است به دلیل عدم قانعیت با دوره CBT، تنبیه‌های مالی یا دیگر دلایل مرتبط باشد. در این صورت، درمانگر باید با این افراد به گفت‌وگو بپردازد و از آن‌ها بپرسد که چرا تعهدات خود را نمی‌توانند رعایت کنند. در صورتی که دلایل مشکل به خودی خود قابل حل نباشند، ممکن است درمانگر باید به دنبال راه‌حل‌های دیگر بگردد.

مشکل در تغییر رفتار

گاهی اوقات تغییر رفتار برای برخی افراد سخت است. در این صورت، درمانگر باید مهارت‌هایی را به کار بگیرد تا بتواند این افراد را به تغییر رفتار ترغیب کند. این مهارت‌ها شامل ارائه اطلاعات در مورد فواید تغییر رفتار، ایجاد پیشرفت‌های کوچک و شناسایی عوامل محرک تغییر رفتار می‌شوند.

مشکل در حفظ نتایج درمان

برخی افراد ممکن است پس از پایان دوره CBT به راحتی به رفتارهای قبلی خود بازگردند. در این صورت، درمانگر باید مهارت‌هایی را به کار بگیرد تا بتواند این افراد را به حفظ نتایج درمان ترغیب کند. این مهارت‌ها شامل تشویق به پیگیری مراحل درمان، ارائه ابزارهایی برای مدیریت رفتارهای غیرمطلوب و ارائه اطلاعات در مورد پشتیبانی درمانگری بعد از پایان دوره می‌شوند.

 

تفاوت CBT با سایر روان درمانی‌ها مانند ACT و DBT

CBT یا روان درمانی مبتنی بر رفتار و شناخت، یک روش درمانی رایج است که برای مدیریت اختلالات روانی و رفتاری استفاده می شود. در ادامه تفاوت های CBT با سایر روش های روان درمانی را شرح می دهیم.

تمرکز بر رفتار و شناخت

CBT به جای تمرکز بر تجربه های گذشته، خانواده و فرایندهای ناخودآگاه بر روی تغییر رفتار و تغییر نگرش های منفی تمرکز دارد.

شفافیت و کوتاه بودن

درمان شناختی رفتاری با تمرکز بر مهارت های مشاهده و تفکر مثبت و تغییر الگوهای شناختی و رفتاری غیرمفید در مدت زمان کمتری نسبت به سایر روش های درمانی انجام می پذیرد.

تأکید بر همکاری و مشارکت بیمار

درمان CBT بر همکاری بیمار و مشاور تأکید دارد و به بیمار ابزارهایی برای مدیریت عواطف و افکار ناامن ارائه می دهد.

اثبات پایبندی برای بیمار

در CBT، بیمار باید به مراتب در تمرین های درمانی پایبند باشد و این موجب اثبات نتایج بهتر در مدت کوتاه تر می شود.

استفاده از تکنیک های مختلف

CBT از تکنیک های مختلفی مانند تمرین مثبت نگری، مدیریت خشم، تمرین های نوروفیدبک، تمرین تصویرسازی و مدیریت تنش استفاده می کند.

بیشتر بخوانید:

درمان ACT چیست؟

دمان DBT چیست؟

8 نکته مهم و ضروری در خصوص شرکت در دوره CBT

حروف اختصاری CBT به معنای Cognitive Behavioral Therapy است و به عنوان یک روش درمانی روانشناختی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر شما قصد دارید در دوره CBT  شرکت کنید، بهتر است نکات ذیل را مد نظر قرار دهید.

1. انتخاب متخصص مورد نظر

اگر می خواهید در دوره CBT شرکت کنید، بهتر است یک متخصص با تجربه در این زمینه را انتخاب کنید. به عنوان مثال، یک روانشناس با تخصص CBT، یکی از بهترین انتخاب ها است.

2. پیش آموزش

پیش از شرکت در دوره CBT، بهتر است با تکنیک ها و اصول این روش آشنا شوید. شما می توانید با مراجعه به منابع آموزشی مربوط به CBT، مانند کتاب ها و ویدئوهای آموزشی، اطلاعات لازم را بدست آورید.

3. تعهد و پایبندی

در دوره  CBT، شما به دانستن و تمرین تکنیک های مختلف نیاز دارید و باید در پیشرفت خود متعهد باشید. پایبندی به برنامه ریزی و روش های درمانی مشخص نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

4. اعتماد به نفس

برای شرکت در دوره CBT، اعتماد به نفس لازم است. به عنوان مثال، برخی افراد ممکن است احساس کنند که این روش درمانی نسبت به روش های دیگر شانس موفقیت کمتری دارد. برای موفقیت در دوره CBT، باید به این روش اعتماد کنید و به تکنیک هایی که آموزش داده می شوند، پایبند باشید.

5. صبر و شکیبایی

برخی از تکنیک های CBT زمان بر هستند و نیاز به صبر و شکیبایی دارند. شاید نتایج به طور فوری قابل مشاهده نباشند، اما با تکرار تمرین‌ها و تکنیک‌ها، به تدریج بهبود را برای شما به همراه خواهند داشت. بنابراین، صبر و شکیبایی در پیشرفت در دوره CBT اساسی است.

6. هدف گذاری

در خصوص موفقیت در دوره CBT، باید هدف های خود را مشخص کنید. این هدف ها می توانند شامل افزایش اعتماد به نفس، کنترل اضطراب و استرس، بهبود روابط شخصی و غیره باشند. با تعیین هدف های خود، می توانید تمرکز خود را بر روی آن ها قرار داده و به بهبود خود برسید.

7. مشارکت فعال

در دوره CBT، شما نیاز به مشارکت فعال دارید. این به معنای این است که باید به تکنیک هایی که آموزش داده می شوند، عمل کنید و در جلسات بحث و تبادل نظر فعالیت داشته باشید. با مشارکت فعال، می توانید به بهترین نتیجه در دوره CBT دست یابید.

8. ارزیابی پیشرفت

برای دستیابی به نتیجه مطلوب در دوره  CBT، باید پیشرفت خود را ارزیابی کنید. این بدان معنا است که باید به تعیین اهداف کوتاه مدت و بلند مدت بپردازید و در نهایت بر اساس این هدف میزان پیشرفت خود را مورد ارزیابی قرار دهید.

شرکت در دوره CBT

در صورت تمایل میتوایند فایل PDF  این مقاله را دریافت کنید:

 

بیشتر بخوانید:

معرفی طرحواره های ذهنی