اکثر ماها از این که کسی ما را رها کند، می‌ترسیم؛ چون هیچکس نمی‌خواهد تنها بماند. با‌این‌حال بعضی از افراد ممکن است حس کنند، بقیه در پایان ترکشان خواهد کرد. بنابراین، برای پیشگیری از این احساسات ممکن وارد رابطه‌ای نشوند یا پس از مدتی قطع رابطه کنند. چنین افرادی از طرحواره رهاشدگی رنج می‌برند.
در این مقاله ابتدا طرحواره رهاشدگی را تعریف می‌کنیم، سپس عوامل به وجود آورنده طرحواره رهاشدگی و راه‌های تشخیص و درمان طرحواره رها شدگی را شرح می‌دهیم.
طرحواره رها شدگی چیست؟
طرحواره به باور یا تصور قوی می‌گویند که ما نسبت به خود، دیگران و جهان پیرامونمان تعریف می‌کنیم. طرحواره‌ها به‌طور معمول از طریق تجربیات اولیه دوران کودکی ما با والدین، دوستان، همسالان، خواهران و برادران شکل می‌گیرند. برای مثال وقتی واژه تعطیلات مدرسه را می‌شنویم، ما یک سری خاطرات و افکاری از دوران مدرسه به ذهن ما خطور می‌کند، به این تصاویر ذهنی طرحواره می‌گویند.
کسانی که به طرحواره رهاشدگی مبتلا هستند، باور دارند، هیچکس کنارشان نیست یا تصور می‌کنند کسانی که آنها را دوست دارند، در پایان ترکشان خواهد کرد. به‌همین خاطر افراد مبتلا به این نوع از انواع طرحواره با مسائلی مانند رها‌شدن و تنهایی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
عوامل موثر در ایجاد طرحواره رهاشدگی
طرحواره رهاشدگی در دوران کودکی ممکن است به‌خاطر برآورده‌نشدن نیازهایی مانند نیاز به حمایت، ارتباط و امنیت به‌وجود آید. با‌این‌حال برطرف نشدن این نیازها به دلایل مختلفی هم بستگی دارد؛ برای مثال طرحواره رهاشدگی ممکن است زمانی در کودک اتفاق بیفتد که سرپرست کودک یا خانواده نتواند با کودک ارتباط خوبی بگیرد. بنابراین، سرپرست خانواده خودآگاه یا ناخودآگاه دیگر به نیازهای عاطفی بچه توجه نکند. بدین‌صورت جرقه‌های اولیه طرحواره رهاشدگی شکل می‌گیرد.
از عواملی که سرپرست خانواده ممکن است ارتباط قوی با کودک ایجاد نکند، می‌توان به استرس مزمن، عدم کنترل خشم و اختلالات روانی در سرپرست خانواده اشاره کرد. چنین عواملی مانع ارتباط عاطفی او با فرزند می‌شود. با‌این‌حال طرحواره رهاشدگی امکان دارد از عواملی مثل دست دادن ولی یا دوری از خانواده به‌وجود آید. به‌عبارت دیگر فرد فقدان یا جدایی طولانی مدتی را حس کند.
طرحواره رهاشدگی چگونه تشخیص داده می شود؟
افراد مبتلا به طرحواره رهاشدگی، ترس و نگرانی زیادی نسبت به از دست‌دادن افراد نزدیک به‌خود دارند. همچنین نسبت به نشانه‌های قطع رابطه حساس هستند. بنابراین، چنین حساسیتی باعث می‌شود انرژی زیادی صرف نظارت بر اطرافیان خود کنند تا از بروز هر گونه حس تنهایی جلوگیری کنند.
همچنین افراد مبتلا به طرحواره رهاشدگی بیشتر وقت خود را در زمان آینده سپری می‌کنند تا زمان حال. علاوه‌بر این، سعی می‌کنند خود را برای بدترین سناریوهای ممکن آماده کنند، سناریوهایی که ممکن است هیچ‌وقت به واقعیت تبدیل نشود. اگر فردی را با چنین علایمی مشاهده کردید، بدانید آن فرد به طرحواره رهاشدگی مبتلا است.
بااین حال طرحواره رهایی در کودکان و بزرگسالان متفاوت است، به‌همین خاطر روشهای تشخیص هر کدام را به‌ترتیب توضیح می‌دهیم.
تشخیص طرحواره رهاشدگی در کودکان
کودکان مهارت کمی نسبت به تنظیم احساساتشان دارند. به‌همین‌دلیل وقتی کودکی به طرحواره رهاشدگی دچار می‌شود، ممکن است احساسات خود را مانند ناامید و پریشان نشان دهد. به‌طور معمول زمانی اتفاق می‌افتد که سرپرست بچه زمان کوتاهی باید او را تنها بگذارد یا به شخص دیگری بسپرد. در چنین مواقعی اضطراب، کودک را فرا می‌گیرد و خود را بیش از حد وابسته به ولی خود نشان می‌دهد.
کودکان مبتلا به طرحواره رهاشدگی در دوران مدرسه احتمال دارد اذیت شوند و خوب به کلاس توجه نکند. به‌همین خاطر، استرس و اضطراب آنها در دوران مدرسه احتمال دارد افزایش پیدا کند.
تشخیص طرحواره رهاشدگی در بزرگسالان
بزرگسالان مهارت بیشتری نسبت به کودکان در تنظیم احساسات خود دارند. با‌این‌حال در روابط امکان دارند خود را بسیار وابسته، حسود و کنترل‌کننده نشان دهند. همچنین افراد مبتلا به طرحواره رهاشدگی تا وقتی مطمئن شوند، فردی او را ترک نمی‌کند، وارد رابطه نمی‌شوند. به‌همین دلیل، افراد دچار طرحواره رهاشدگی وسواس بالایی به روابط خود وارد می‌کنند.
همچنین بیشتر افراد دارای طرحواره رهاشدگی ارزش زیادی برای خود قائل نیستند. به‌همین خاطر اگر نتوانند نیاز خود به محافظت و پشتیبانی برطرف کنند، فکر می‌کنند بقیه باید نیازشان را برطرف کنند. به‌خاطر این وسواس افراد دارای طرحواره رهاشدگی استرس و اضطراب بالایی را تجربه می‌کنند. همچنین جلوگیری استرس و اضطراب خود ممکن است عادت‌های ناسالمی مانند پرخوری و حرف‌زدن با‌خود داشته باشند.
افراد طرحواره رهاشدگی در رابطه چگونه با مردم کنار می آیند؟
اگر باور دارید هیچکس در رابطه‌ای با شما نمی‌ماند،بنابراین، داشتن رابطه‌ای سالم دشوار است. بااین حال افراد مبتلا به طرحواره رهاشدگی این سه روش را برای کنارآمدن با مردم در روابط خود انجام می‌دهند.
- اجتناب از صمیمیت
بیشتر افراد مبتلا به طرحواره رهاشدگی از صمیمی‌شدن روابط خود جلوگیری می‌کنند. دلیل این کار از جلوگیری از آسیب‌دیدن است. زیرا، از نظر آنها روابط به طرز اجتناب ناپذیری هر چقدر در نهایت به‌پایان می‌رسند. بنابراین، از تقویت روابط خود با دیگران جلوگیری می‌کنند.
- آزمودن افراد در روابط
از طرفی فرد مبتلا به طرحواره رهاشدگی ممکن است رابطه صمیمانه‌ای را با فردی آغاز کند. ولی در رابطه خود را حسود، کنترل‌کننده و وابسته نسبت به طرف مقابل نشان می‌دهد. علاوه‌بر این فرد را با انجام آزمون‌هایی می‌سنجد و وفاداری فرد نسبت به خود را مورد آزمایش قرار می‌دهد. به‌طور معمول با چنین رفتارهایی فرد را می‌رانند و باعث پایان‌دادن به رابطه می‌شوند. همچنین دیدگاه منفی خود نسبت به روابط را تقویت می‌کنند.
- تسلیم شدن در مقابل خواسته‌ها و نیازهای خود
افراد مبتلا به طرحواره رهاشدگی ممکن است تسلیم شوند و دیگر به‌دنبال رفع نیازهای خود نگردند.. بنابراین، بیشتر به‌دنبال افرادی می‌روند که دنبال روابط عمیق نیستند تا ترس و دلهره آنها را فرا نگیرد.
طرحواره رهاشدگی چگونه درمان می شود؟
طرحواره رهاشدگی جزو دشوارترین طرحواره‌ها محسوب می‌شود. زیرا، طرحواره رهاشدگی با دیگر طرحواره‌های ناسازگار مانند طرحواره انقیاد، شرم و وابستگی مرتبط است. چنین ویژگی امکان دارد درمان طرحواره رهاشدگی را چالش‌برانگیز کند. بااین حال روشهای مختلف طرحواره درمانی برای درمان طرحواره رهاشدگی وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
مراقب دوستان خوب خود باشید
شلینا آیانا یکی از مشاوران معنوی مطرح دنیا می‌گوید: «دنبال‌کردن افراد غیرقابل دسترس، درواقع رها‌کردن خود است.»
این جمله یعنی این که خود را از افرادی که برای شما وقت نمی‌گذارند، دوری کنید. در‌عوض خود را با کسانی احاطه کنید که شما را درک می‌کنند و به شما احساس امنیت می‌دهند. بنابراین، افراد دارای طرحواره رهاشدگی بهتر است توجه کنند، چه کسانی از او بیشتر حمایت می‌کنند و برای او بیشتر وقت می‌گذارند.
آگاه سازی تمایل خود به سناریوهای بد
طبیعی است که رفتار دیگران را با داستان‌ها یا فرضیاتی توضیح دهیم، به‌خصوص وقتی که نگران هستیم. بااین حال افراد دارای طرحواره رهاشدگی باید تمایل خود به فکر‌کردن سناریوهای بد را بسنجند؛ یعنی وقتی مشاهده کردند، عزیزانشان رفتار متفاوتی فراتر از آنچه که تصور کرده‌اند، نشان دادند. دیگر سعی نکنند بدترین سناریو را در ذهن خود تصور کنند. بلکه با استفاده از استدلال، منطق و شواهدی از ترس خود جلوگیری کنند.
تقویت ذهن خود با تمرینات ذهنی
افراد مبتلا به طرحواره رهاشدگی وقتی مضطرب شدند، بهتر است کمی با احساسات و افکارشان بنشینند و آنها را بپذیرند. درواقع بپذیرند که افکار و احساساتشان نماینده فعلی روابطشان نیستند. همچنین اگر اضطراب بالایی را در این مواقع تجربه کردید، می‌توانید مراقبه و ذهن‌آگاهی را تمرین کنید. زیرا، چنین تمرین‌هایی به مغز شما آموزش می‌دهند که همیشه توجه به زمان حال توجه کنید. علاوه‌بر این دیگر به افکار و احساسات منفی خود در آینده فکر نکنید.
مراجعه به جلسات روان درمانی
اگر شما طرحواره رهاشدگی دارید، به‌احتمال زیاد خشم حل‌نشده، ناامیدی و غم زیادی را تجربه کرده‌اید. یکی از بهترین راه‌ها برای این که بتوانید انتظارات و مرزهای سالمی برای خود و دیگران اعمال کنید، شرکت در جلسات روان‌درمانی است. چون، در جلسات روان‌درمانی شما می‌توانید عوامل اختلال خود را بررسی کنید و با استفاده از رهنمودهای مشاور راهکارهای درستی برای درمان اختلال خود پیدا کنید.
دوره های روانشناسی مرتبط موسسه آموزش عالی آزاد هفتاد:
در یک کلام
افراد مبتلا به طرحواره رهاشدگی اضطراب و ترس زیادی را تجربه می‌کنند. بنابراین، ممکن است دچار نوعی حساسیت و وسواس در روابط خود شوند. وسواسی که باعث می‌شود نزدیکان و دوستان خود را از خود دور کنند. یکی از راه‌های درمان و تشخیص طرحواره رهاشدگی شرکت در جلسات روان‌درمانی است، اگر حس می‌کنید به چنین عارضه‌ای دچار هستید، با شرکت در جلسات روان‌درمانی می‌توانید از این اختلال پیشگیری کنید.
بیشتر بخوانید:
