شخصیت یکی از مفاهیم پرکاربرد در علوم روانشناسی و جامعه‌شناسی محسوب میشود و تاثیر زیادی بر زندگی افراد خواهد داشت. شخصیت مفهوم گسترده‌ای است که ویژگی‌های متعددی از جمله رفتاری، اعتقادی، روحی و… افراد را دربرمی‌گیرد. همین مفهوم تعیین‌کننده اصلی رفتارها و واکنش‌های افراد در محیط‌های مختلف خواهد بود. شکل‌گیری شخصیت افراد نتیجه تعامل میان عوامل ژنتیکی، فرهنگی، محیطی و زندگی شخصی افراد در طول عمر آن‌ها است.
شخصیت نقش بسزایی در توانمندسازی و بهبود کیفیت زندگی افراد خواهد داشت. به‌همین دلیل شخصیت‌شناسی نیز حائز اهمیت است و روش‌های مختلفی از جمله پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده رفتاری و… برای آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله به بررسی مفهوم شخصیت و عوامل موثر بر شکل‌گیری آن پرداخته‌ایم.
تعریف شخصیت در روانشناسی
در روانشناسی شخصیت به مجموعه‌ای از ویژگی‌ها، الگوهای رفتاری، افکار و احساسات یک فرد اطلاق میشود که وی را از سایرین متمایز می‌سازد. این الگوی استمراری که از رفتارها، عقاید و احساسات افراد سرچشمه می‌گیرد، شخصیت را شکل می‌دهد و در طول زمان نسبتا طولانی نیز ثابت باقی می‌ماند.
شخصیت افراد براساس عوامل ژنتیکی، محیطی و تجربیات زندگی وی شکل می‌گیرد و تعیین‌کننده رفتار، تصمیمات و تعاملات وی خواهد بود. روحیه استقلال، دلبستگی، استقامت، انعطاف‌پذیری و… که همگی درونی و تقریبا پایدار هستند از شخصیت نشات می‌پذیرد.
زیگموند فروید نظریه‌ای معروفی در زمینه روانکاوی ارائه کرده است. این نظریه اعلام می‌‌دارد که شخصیت انسان پیچیده است و بیش از یک مولفه را دربرمی‌گیرد. طبق این نظریه سه عنصر ID، Ego و Superego شخصیت انسان را شکل می‌دهد. تعامل این عناصر با یکدیگر سبب تشکیل رفتارهای انسانی پیچیده خواهد شد. طبق این نظریه ID اساس پرخاشگری و انرژی جنسی افراد تلقی میشود و در ناخودآگاه نگهداری خواهد شد. Superego نقش وجدان فرد را ایفا می‌کند و از طریق همذات‌پنداری ایجاد میشود. ID خواسته‌ها و میل افراد و Superego اخلاق افراد خواهد بود. Ego نیز وظیفه متعادل‌سازی خواسته‌ها و اخلاق افراد را به عهده دارد.
بیشتر خوانید: روانشناسی شخصیت چیست؟
شخصیت چگونه شکل می‌گیرد و عوامل موثر بر آن کدام هستند؟
شخصیت افراد توسط ترکیبی از عوامل ژنتیکی، تجربیات زندگی، محیطی، فرهنگ و… به‌تدریج شکل می‌گیرد. هر فرد به‌عنوان مجموعه‌ای از الگوهای رفتاری و ویژگی‌های منجصربه‌فرد شناخته میشود و از عوامل ذیل تاثیر می‌پذیرد.
عوامل ژنتیکی: ویژگی‌های شخصیتی اولیه مانند سطح اضطراب، روحیه و… به‌طور معمول از پدیده‌های ژنتیکی نشات می‌گیرند.
تجربیات زندگی: رویدادهای مختلف در زندگی، تجربیات دوران کودکی و نوجوانی، روابط با افراد مختلف و… از عوامل موثر بر شکل‌گیری شخصیت محسوب می‌شوند. تجربیات منفی و مثبت می‌توانند الگوی رفتاری و باورهای افراد را تغییر دهند.
محیط خانوادگی: شخصیت افراد در محیط خانواده شکل می‌گیرد. روابط با اعضای خانواده نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت افراد ایفا می‌کند. پرورش و تربیت در خانواده، الگوی رفتاری، ارزش‌ها و اعتقادات داخل خانواده روی شخصیت اثرگذار خواهد بود.
فرهنگ: ارزش‌ها و فرهنگ در جامعه‌ای که افراد در آن زندگی می‌کنند، نقش اساسی روی شخصیت افراد دارد. اجتماع و فرهنگ توانایی تغییر الگوهای مورد توجه، انتظارات و ارزش‌هایی که فرد به آن‌ها عمل می‌کند را دارد.
تجربیات زندگی: تجربیات تحصیلی، حرفه‌ای و شغلی افراد روی شخصیت آن‌ها اثرگذار است. ارتباط با همکاران، دیگر دانش‌آموزان، دانشجویان و… روی شکل‌گیری شخصی موثر واقع میشود. مدیریت، رهبری و تجربیات الگوهای رفتاری و تصمیم‌گیری را تغییر خواهد داد.
انواع شخصیت در انسان
در علم روانشناسی شخصیت انسان به‌صورت گوناگونی توصیف میشود. شخصیت نوروتیک، خودکنترل، خودمحور، انطباقی، هموار و انفعالی برخی از مهم‌ترین انواع شخصیت به‌شمار می‌روند. دسته‌‌بندی‌های مختلفی برای انواع شخصیت درنظر گرفته شده است. در ادامه دیگر انواع شخصیت در انسان ذکر شده‌اند.
- درونگرا- برونگرا- میانگرا
- احساسی- منطقی
- شهودی- حسی
- ادراکی- قضاوتی
- کمال‌‌گرا
- کمک‌کننده یا مهرطلب
- چالش‌گر و قدرت‌طلب
- صلح‌طلب
بیشتر بخوانید: تغییر رفتار در روانشناسی چیست؟
تست‌های شخصیت‌شناسی در انسان
تست‌های شخصیت‌شناسی برای بررسی و ارزیابی انواع مختلفی از شخصیت انسان‌ها به‌کار گرفته می‌شوند. برخی از معروف‌ترین تست‌های شخصیت‌شناسی در ادامه عنوان شده‌اند.
تست MBTI
تست MBTI کمک می‌کند تا افراد از خصوصیات اصلی شخصیتی خود آگاه شوند و در 4 بعد اساسی مورد ارزیابی قرار بگیرند. برون‌گرایی- درونگرایی، حسی- شهودی، منطقی- احساسی و قضاوت‌گر- ادراکی 4 بعد کلی هستند که تست MBTI افراد را در آن دسته قرار می‌دهد. با توجه به زیرشاخه‌هایی که این تست برای افراد قائل میشود، افراد می‌توانند در یکی از 16 تیپ شخصیتی قرار داده شوند. هدف از این تست را می‌توان شناسایی نقاط قوت، ضعف، الویت‌های شغلی، سازگاری و علاقمندی‌ها دانست. شخصیت‌شناسی افراد می‌تواند آن‌ها را در مسیر درست برای رسیدن به اهداف شخصی و حرفه‌ای یاری کند.
تست DISC
تست DISC بر پایه 4 خصوصیت اصلی شخصیت یعنی تسلط‌گرا، باثبات، متقاعدکننده و وظیفه‌شناس شکل گرفته است. این تست به شما نشان می‌دهد که کدام یک از 4 تیپ را شامل می‌شوید و می‌تواند برای انتخاب و تصمیم‌گیری‌های آینده بسیار مفید واقع شود.
تست شخصیت‌شناسی هوگان
تست شخصیت‌شناسی هوگان یا همان MPVI به بررسی اهداف، علایق، محرک‌ها و ارزش‌ها در افراد می‌پردازد. نتایج این تست موفقیت و رضایت شغلی را پیش‌بینی خواهد کرد. به‌همین دلیل آزمون هوگان مورد توجه بسیاری از روانشناسان قرار گرفته است. آزمون هوگان افراد را در 10 مقیاس کلی مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌دهد. از تست MPVI برای شناسایی افراد متناسب با فرهنگ سازمانی و رهبری برای ایجاد استراتژی‌های بلند مدت برای توسعه شغلی استفاده میشود. 10 مقیاس ارزیابی تست هوگان عبارت هستند از:
- لذت‌گرایی
- نوع‌دوستی
- قدرت
- سنت
- امنیت
- زیباشناسی
- تجارت
- علم
- وابستگی
- شناخت
Big Five Inventory-2 (BFI-2)
این پرسشنامه آخرین نسخه ارزیابی ویژگی های شخصیتی BIG FIVE است . این ویژگی ها عبارتند از : برون گرایی، توافق پذیری، وظیفه شناسی، احساسات منفی، و ذهن باز که جنبه های هر یک از این ویژگی ها ارزیابی میشود.این پرسشنامه در تحقیقات روانشناسی و ارزیابی شخصی کاربرد دارد.
(NEO PI-R) پرسشنامه شخصیت NEO نسخه اصلاح شده
پرسشنامه NEOابزاری است که در اصل براساس سه عامل اصلی روان رنجورخویی، برون گرایی و گشودگی به تجربه نامگذاری شده است، ولی در نسخه اصلاح شده این ابزار دو عامل توافق پذیری و وظیفه شناسی نیز به علاوه 30 مورد دیگر ارزیابی می شود. صفات خاصی که در هر یک از این عوامل وجود دارند در تحقیقات روانشناسی استفاده می شوند.
DISC یا DiSC
به مجموعه‌ای از ارزیابی‌های شخصیتی گفته میشود که به افراد یکی از چهار سنخ یا ترکیبی از سنخ ها را اختصاص می‌دهد که عبارتند از: تسلط (D)، تأثیر (I)، ثبات (S) و وظیفه‌شناسی (C).
دوره های روانشناسی مرتبط موسسه آموزش عالی آزاد هفتاد:
- پرسشنامه شخصیتی بالینی میلون
- پرسشنامه عینی بالینی شخصیت
- دوره آموزش نمره گذاری و تفسیر تست mmpi
- دوره نمره گذاری و تفسیر تست نئو (NEO)
کلام آخر
شخصیت به‌عنوان مجموعه‌ای منحصربه‌فرد از باورها، تمایلات و رفتارها و ویژگی‌های افراد شناخته میشود و مورد مطالعه قرار می‌گیرد. در این مقاله به بررسی عوامل موثر بر شخصیت پرداختیم. می‌توان از این مقاله استنباط کرد که شخصیت افراد براساس اعتقادات، فرهنگ، تجربیات زندگی، تربیت، تعاملات و… شکل می‌گیرد و پرورش می‌یابد.
شخصیت معمولا در طول زمان ثابت خواهد بود؛ ولی امکان تغییر نیز دارد. اهمیت شناخت شخصیت خود و دیگران برای درک هرچه بهتر و موفقیت‌های حرفه‌ای یا شخصی و بهبود ارتباطات اجتماعی مثمر ثمر خواهد بود. به‌طور کلی همین موضوع که شخصیت چیست و چگونه بر زندگی افراد تاثیر می‌گذارد، می‌تواند به فرد در رشد شخصی کمک شایانی کند. شخصیت‌شناسی و آزمون‌های مرتبط با آن همانند MBTI یا DISC نیز با ارزیابی و تحلیل شخصیت افراد می‌تواند دید و نگرش صحیحی را در اختیار افراد قرار دهد و آن‌ها را برای شغل و زندگی بهتری آماده سازد.
بیشتر بخوانید:
