مقاومت در برابر تغییر در روانشناسی و اشکال مختلف آن

یکی از مشکلات رایج در درمان های روانشناسی، مقاومت در برابر تغییر است. در موقعیت هایی که مراجعه کننده نسبت به تغییر مقاومت نشان می دهد، رفتار درمانگر اهمیت دارد. ما در این مقاله قصد داریم درباره چیستی، اشکال مختلف مقاومت به تغییر عوامل دخیل و تمرین های کاهش مقاومت در برابر تغییر در روانشناسی اطلاعاتی را ارائه دهیم.

مقاومت در برابر تغییر در روانشناسی

بی شک مواجهه با مراجعه کننده ای که نسبت به فرایند درمان مقاومت نشان می دهد، ناراحت کننده خواهد بود. در چنین شرایطی نوع رفتار درمانگر بسیار حائز اهمیت است. زیرا برچسب زدن به رفتار مقاوم ممکن است ناشی از کمبود دانش و مهارت های درمانی باشد. لذا پاسخ نامناسب به چنین موقعیتی می تواند پیشرفت درمانجو را با مشکل مواجه سازد.
ممکن است برخی مراجعه کنندگان به صورت ناخودآگاه در برابر درمان مقاوم باشند. اما برخی بیماران به صورت آگاهانه و عمدی با ابتکارات درمانی مخالفت نشان می دهند که به موجب ناتوانی در درک یا پذیرش درمان شکل می گیرد. این نوع مقاومت با عنوان “مقاومت واقعی” شناخته می شود.
بیمارانی که مقاومت واقعی دارند با تکنیک های درمان و رویکرد های کلی درمانگر به درمان مخالف هستند.
بزرگ ترین مسئله در مقاومت واقعی، مخالفت نامرئی است. در این مخالف بیمار ادعا می کند که با روند درمان و توصیه های درمانگر موافق است و به پنهان سازی اختلاف نظر خود می پردازند. چنین بیمارانی از نظر فیزیکی از مکالمه کناره گیری می کنند و از موضوعات خاص در اجتناب هستند.

اشکال مقاومت در برابر تغییر در روانشناسی

مشاجره

یکی از اشکال مقاومت در برابر تغییر مشاجره است. مشاجره زمانی شکل می گیرد که مراجعه کننده صحت گفته های درمانگر را به چالش می کشد، تخصص و اختیارات او را زیر سئوال می برد و با خصومت رفتار می نماید.

قطع ارتباط

هنگامی که درمانجو به طور مداوم با درمانگر قطع ارتباط می کند و صحبت های او را قطع می کند، سعی دارد در برابر تغییر ناشی از فرایند درمان مقاومت نشان دهد.

انکار

در شکل انکار مراجعه کننده نسبت به تشخیص مشکلات، قبول مسئولیت و مشاوره تمایلی بروز نمی دهد. به طور مثال به طور مکرر برای رفتار های خود بهانه سازی می کند و در خصوص مشکلات فردی دیگران را مورد سرزنش قرار می دهد.

نادیده گرفتن درمانگر

ممکن است درمانجو برای مقاومت در برابر تغییر درمانگر را نادیده بگیرد. این نادیده گرفتن می تواند از طریق عدم پاسخگویی، بی توجهی، تغییر جهت مکالمه و عدم پاسخ شنیداری شکل بگیرد.

علت های مقاومت در برابر تغییر در روانشناسی

وقفه در اتحاد درمانی اغلب یک امر اجتناب ناپذیر است. مقاومت در برابر تغییر می تواند روند درمان را با اختلال مواجه سازد.
عمده دلایل دخیل در شکل گیری مقاومت در برابر تغییر شامل بهره گیری از تکنیک های ناسازگار با مراجعه کننده، ناتوانی در پیگیری و انجام فعالیت های دلخواه می شود.
نظریه هایی سعی در توضیح مقاومت در روان درمانی دارند. در ادامه نظریه های فروید، آلبرت آلیس و لیهی را بیان می کنیم.

مدل روانکاوی مقاومت

نظریه فروید نشان می دهد که مقاومت ناشی از رویارویی بیمار با تعارضات یک امر حل نشدنی است. طبق این چارچوب نظری ایگو دارای چندین دفاع خاص اعم از انزوا، انکار، جابجایی، فرافکنی، روشنفکر سازی، تصعید، پسرفت و فرمول بندی واکنش است.
بدین ترتیب ممکن است مراجعه کنندگان نسبت به مشکلات واقعی خود بی اطلاع باشند، زیرا دفاعیات بیماران از حقیقتی که به عنوان مقاومت نشان داده می شود، مراقبت می کند.

مدل های رفتاری مقاومت

ممکن است اصطلاح مقاومت چندان مورد پسند رفتار گرایان نباشد. رفتار گرایان تشخیص می دهند که مراجع عمدتا از دستور العمل های درمانی خاصی پیروی نمی کنند.
طبق مدل رفتاری شکست بیمار در پیروی از فرایند درمان نتیجه تقویت کننده های نامناسب یا احتمالا تقویت کننده است.
هنگامی که اقدامات مثبت تقویت نگردد و مراجع در انتظار نتیجه دلخواه باشد احتمال شکل گیری رفتار مقاومتی وجود دارد.
در مدل های شناختی مقاومت نتیجه انتظارات غیر واقعی و باور های غیر منطقی است. طبق این مدل ها مقاومت باید به مثابه ی سایر باور های غیر منطقی با تقابل رو در رو گردد. ضرورت دارد درمانگر به درمانجو کمک کند تا باور های غیر منطقی را تسلیم نماید و رو به جلو حرکت کند.

نحوه برخورد با مراجعه کنندگان سرسخت و مقاوم به تغییر

مقاومت می تواند روند درمان را با اختلال مواجه سازد. این گونه گسیختگی های درمانی می تواند به عنوان وسیله ای مورد استفاده قرار گیرد که به تعمیق پیوند درمان و ترویج رشد منجر گردد. بنابراین درمانگر ملزم است از موقعیت هایی که فرایند درمان را به چالش می کشند، برای مقابله با مقاومت تلاش نماید.
در واقع هنگامی که درمانگر با شرایط های مقابله با درمان مواجهه می گردد، باید مراجع را به جای رشد، برای پرورش تقویت نماید.
راه های متنوعی در خصوص تقویت رشد با تشویق مراجعه کننده وجود دارد. بهتر است به مراجع اجازه دهید تا در خلوت و سکوت به تجربه احساسات ناراحت کننده و خوشحال کننده بپردازد. از مهارت ها و ابزار های خود برای رسیدگی به مشکلات و توسعه فردی بهره گیری نماید.
همچنین می توانید برای کمک به مراجعه کننده در راستای کشف تجربیات شخصی خود از سئوالات باز استفاده کنید.
در ادامه تکنیک و استراتژی هایی را بیان می کنیم که می تواند به درمانگران در مدیریت روند درمان چالش برانگیز و بالقوه آسیب دیده کمک شایانی کند.

به خودتان مسلط باشید

مقاومت در برابر تغییر به سرعت وضعیت دشوار را تشدید می سازد. به جای آنکه به وضعیت های سخت واکنش نشان دهید، از وضعیت عاطفی و فیزیکی خود اعم از ترس، تپش قلب و … آگاه شوید و برای مدت کوتاه مکث نمایید.
همچنین تمرین های روزانه ذهن آگاهی می تواند به شما کمک کند تا به عنوان یک درمانگر با ارزش های خود در ارتباط باشید و از افکار و احساسات خود آگاه تر گردید.

ابراز همدردی نمایید

در طول چالش های درمان گفته های مراجعه کننده را مورد تایید قرار دهید. به مراجع بگویید که از انجام فعالیتی که او را عصبانی ساخته است و احساس عدم مفیدی را القا کرده است، متاسف هستید.
برای پیشگیری از تشدید وضعیت اهمیت دارد که احساس همدردی شما واقعی و معتبر به نظر برسد. پس از تایید احساس همدردی شفاف سازی کنید که رفتار های تهدید آمیز، فحش دادن، بزله گویی و امتناع از پرداخت هزینه های خدمات امر قابل قبولی قلمداد نمی گردد.

نیاز های مراجعه کننده را مد نظر قرار دهید

در درجه اول نیاز های مراجعه کننده اهمیت دارد. اگر مراجعه کننده بر این باور است که درمانگر با آن ها ملاقات نمی کند، ممکن است زمان پایان دادن به رابطه و ارجاع او به متخصص دیگری فرا رسیده باشد.

همچنین بخوانید:”گوش دادن فعال در روانشناسی چیست؟ 5 ویژگی شنونده فعال“

تمرین های کاهش مقابله با مقاومت در برابر تغییر

بر اساس بیانیه های انجمن مشاوره آمریکا رویکرد ها و تمرین های متعددی وجود دارد که درمانگران می توانند در خصوص کاهش تاثیر منفی مقاومت و مدیریت روند درمان بهره بگیرند.

رویکرد واقعیت

یکی از راه های کاهش مقابله تشویق مراجعه به عدم سودمندی رویکرد واقعیت است.
از مراجعه کننده بپرسید که اطرافیان در محیط خانه و اجتماع چگونه با او رفتار می کنند. دریابید که چگونه اطرافیان از فرد خواسته های غیر منطقی دارند، به کنترل او می پردازند و فرد را طرد می نمایند.
مراجع را به ارزیابی فردی تشویق نمایید. از او بپرسید که در گذشته از چه تکنیک هایی برای مقابله و مدیریت موقعیت ها استفاده کرده است؟
مشاور باید در تلاش باشد تا به جای تمرکز بر برنامه کاری خود با واقعیت مراجعه کننده ارتباط برقرار نماید. زین پس مراجعه کننده را تشویق کند که نمی تواند رفتار دیگران را کنترل کند و باید به مدیریت رفتار های خود بپردازد.

ایجاد رابطه متقابل

نتیجه درمان اغلب با مدیریت چالش و موانع هایی که در طول فرایند درمان با آن مواجه می شوند، تعیین می گردد.
یکی از تکنیک های ایجاد یک رابطه ایمن و قابل اعتماد دستیابی به اهداف مورد توافق دو جانبه است. جالب است بدانید که اهداف مشترک در تقویت رابطه درمانی نقش بسزایی دارند.
بهتر است زمان را برای ناامیدی و دلسردی از پاسخ های ” نمی دانم” تلف نکنید. در عوض به جای مبارزه با پاسخ، آن را بپذیرید و با فرد مراجعه کننده ابراز همدلی کنید.
بروز همدلی به فرد نشان می دهد که درمانگر برای حل مشکلات با مراجعه کننده همکاری و همیاری می کند.
علاوه بر این از طرح سئوالات بیش از حد اجتناب کنید. هر سئوال می تواند به یک تقابل خرد تبدیل گردد و منجر به پاسخ های غیر مولد شود. در مقابل بهتر است سعی کنید تا به جای طرح سئوال های بیش از حد مراجعه را برای گفت و گو تشویق نمایید.

8 سؤال مفید در مصاحبه

درمانی که به راه حل متمرکز است به جای مشکلات، بر بحث راه حل ها تمرکز دارد و به غلبه بر مقاومت کمک می کند.
مطرح کردن سئوالات معجزه آسا از مراجعه کننده دعوت می کند تا در موقعیتی که مشکل از بین رفته است، آینده را توصیف کند. همچنین سئوالات به ایجاد تصویری از زندگی کمک می کنند و ممکن است در مقایسه با سئوالات مستقیم میزان مشاجره و فشار را کاهش دهند.
سئوالات درمانی ذیل به طور بالقوه از ایجاد مکانیسم های مقاومتی جلوگیری می نمایند: