روانشناسی چیست؟
علم روانشناسی به عنوان یکی از علوم اجتماعی، به بررسی رفتار و فرآیندهای ذهنی انسان میپردازد. این علم به شناخت و توصیف رفتار و عملکرد شخصیت انسان و تأثیر آن بر روابط اجتماعی، بهداشت روانی و رشد فردی تمرکز دارد. علم روانشناسی در خصوص جمع آوری دادهها از تکنیکهای مختلفی نظیر روشهای تحقیق آماری، پژوهشهای میدانی و مطالعات کاربردی بهره میگیرد. از این رو، این علم از دیدگاههای مختلفی به عنوان یک علم تجربی شناخته میشود. روانشناسی در بسیاری از حوزههای زندگی اعم از بهداشت روانی، آموزش و پرورش، کار و اشتغال، ارتباطات اجتماعی، مشاوره، مدیریت سازمانی و بسیاری دیگر کاربرد دارد.
بهتر است روانشناسان برای انجام پژوهشهای روانشناسی، از روشهایی مانند مشاهده، اندازهگیری و آزمایش استفاده نمایند. علاوه بر این، به فرآیندهایی مانند شناخت، یادگیری، حافظه، هیجانات، شخصیت و تعاملات اجتماعی توجه داشته باشند. به طور کلی، روانشناسی به فرد کمک میکند تا با عملکرد مغز و رفتار انسان آشنا شود و بهبود زندگی روزمره را در مسیر پیشرفت قرار دهد.
شاخههای اصلی روانشناسی
به موجب تنوع رفتار های انسان، تعداد زیر شاخه های روانشناسی به طور مداوم در حال رشد و تکامل است. شاخه های اصلی روانشناسی شامل رفتاری، غیرطبیعی، زیستی، بالینی، شناختی، تطبیقی، رشد، میان فرهنگی و … میشود. ما در این مقاله قصد داریم درباره ی “شاخه های اصلی روانشناسی” اطلاعاتی را ارائه دهیم. روانشناسی یک مفهوم گسترده است. بی شک انتقال عمق و وسعت موضوع در روانشناسی به موجب گسترهی پهناور امری دشوار است. در خصوص پرداختن به موضوعات فرعی خاص تعدادی از شاخههای منحصر به فرد و متمایز روانشناسی در مطالعه ذهن، مغز و رفتار شکل گرفته اند.
هر شاخه روانشناسی دیدگاه متفاوتی به سئوالات و مشکلات دارد. با وجود اینکه هر شاخه به مشکلات و نگرانیهای روانی منحصر به فردی تمرکز دارد، هدف کلیه حوزهها مطالعه و توضیح افکار و رفتار انسان است. روانشناسی در دو بخش عمده پژوهشی و تمرین تقسیم میگردد. بخش پژوهشی در جست و جوی افزایش پایگاه دانش انسان است و بخش تمرین سعی دارد از طریق دانش، به حل مشکلات در دنیای واقعی بپردازد. از آنجایی که رفتار انسان بسیار متنوع است، تعداد زیر شاخه های اصلی روانشناسی به طور مداوم در حال رشد و تکامل است.
هر رشته از روانشناسی نشان دهنده یک حوزه خاص از حوزه متمرکز بر یک موضوع خاص است. اغلب اوقات روانشناسان در یکی از این زمینه ها به عنوان متخصص مشغول فعالیت هستند. در ادامه این مقاله لیست کامل رشته های روانشناسی به همراه توضیح در مورد رشته های روانشناسی توشته شده است.
لیست کامل رشته های روانشناسی
- روانشناسی غیر طبیعی
- روانشناسی رفتاری
- روانشناسی زیستی
- روانشناسی بالینی
- روانشناسی شناختی
- روانشناسی تطبیقی
- روانشناسی مشاوره
- روانشناسی میان فرهنگی
- روانشناسی رشد
- روانشناسی آموزشی
- روانشناسی تجربی
- روانشناسی قانونی
- روانشناسی سلامت
- روانشناسی صنعتی- سازمانی
- روانشناسی شخصیت
- روانشناسی مدرسه
- روانشناسی اجتماعی
- روانشناسی ورزشی
روانشناسی غیرطبیعی
یکی از شاخه های اصلی روانشناسی، روانشناسی غیرطبیعی است که به آسیب شناسی روانی و رفتارهای غیرعادی میپردازد.
متخصصان سلامت روان در روانشناسی غیرطبیعی با ارزیابی، تشخیص و درمان سعی دارد طیف گستردهای از اختلالات روانی نظیر افسردگی، اضطراب، اختلال دو قطبی و … را بهبود ببخشند.
در زمینه روانشناسی غیرطبیعی اغلب روانشناسان بالینی، روان درمانگران و مشاوران به طور مستقیم فعالیت دارند.
اصطلاح “غیرطبیعی” به معنای نامعمول یا غیرعادی است. بنابراین “روانشناسی غیرطبیعی” برای توصیف شرایط و بیماریهای روانی استفاده میشود که از نظر شدت و شیوع، امری عادی تلقی نمیشوند.
به طور مختصر، اختلالات مرتبط با روانشناسی غیرطبیعی میتوانند تحت تأثیر عوامل ژنتیکی، محیطی یا ترکیبی از هر دو باشند و ممکن است نیاز به درمان داشته باشند. درمان شامل مشاوره، درمان دارویی، درمان رفتاری و درمان هیجانی میتواند بهبودی و کاهش علائم را برای فرد مبتلا به این اختلالات به ارمغان آورد.
همچنین بخوانید: روانشناسی ACT چیست؟
روانشناسی رفتاری
روانشناسی رفتاری به عنوان یکی از شاخههای روانشناسی، نظریه ای برای یادگیری است که با عنوان رفتار گرایی نیز شناخته می شود. در روانشناسی رفتار اعتقاد بر آن است که کلیه رفتار های انسان از طریق شرطی سازی شکل میگیرند.
با وجود اینکه شاخه روانشناسی رفتاری در نیمه اوایل قرن بیستم مورد تاکید قرار گرفت، در دهه 1950 برجسته شد.
تکنیک های رفتار گرایی به مثابه ی پایه اصلی در درمان و آموزش کاربرد دارند.
اغلب روانشناسان از راهبردهای رفتاری نظیر شرطی سازی کلاسیک و شرطی سازی عامل برای آموزش یا اصلاح رفتار ها بهره گیری میکنند.
به طور مثال ممکن است یک معلم از سیستم پاداش برای آموزش رفتار در کلاس به دانش پژوهان استفاده نماید. زمانی که عملکرد دانش آموزان خوب است، ستارههایی طلایی را دریافت می کنند که می توان آن ها برای نوعی امتیاز ویژه استفاده کرد.
دوره های روانشناسی مرتبط موسسه آزاد عالی هفتاد ویژه روانشناسان، روان درمانگران، دانشجویان و مشاوران:
روانشناسی زیستی
یکی دیگر از شاخههای روانشناسی، روانشناسی زیستی است که بر چگونگی تاثیر مغز، نورون و سیستم عصبی بر افکار، احساسات و رفتارها تمرکز دارد.
شاخه روانشناسی زیستی از رشته های متنوع اعم از روانشناسی پایه، روانشناسی تجربی، زیست شناسی، فیزیولوژی، روانشناسی شناختی و علوم اعصاب بهره میگیرد.
روان درمانگر هایی که در زمینه روانشناسی زیستی مشغول فعالیت هستند اغلب درباره چگونگی آسیب های مغزی و نحوه تاثیر گذاری بیماریهای مرتبط با مغز بر ر فتار انسان مطالعه مینمایند.
جالب است بدانید که شاخه روانشناسی زیستی با عناوین مختلفی نظیر روانشناسی فیزیولوژی و علوم اعصاب رفتاری شناخته می شود.
روانشناسی بالینی
برخی از شاخههای روانشناسی به ویژه روانشناسی بالینی به ارزیابی و درمان بیماری های روانی، رفتار های غیر ارادی و اختلال های روانپزشکی می پردازند.
پزشکان روانشناسی بالینی اغلب در مطب های خصوصی مشغول به کار هستند و عده ای در مراکز اجتماعی و دانشگاه ها فعالیت دارند.
همچنین عده ای از روانشناسان بالینی به عنوان بخشی از یک تیم مشترک اعم از متخصصان سلامت روان، پزشکان و روانپزشکان در بیمارستانها و کلینیکهای سلامت روان کار می کنند.
ثبت نام:
دوره آسیب شناسی روانی و مصاحبه بالینی کودکان با مشکلات رفتاری
روانشناسی شناختی
یکی از شاخه های روانشناسی، روانشناسی شناختی است که بر حالت های ذهنی درونی تمرکز دارد. این حوزه از روانشناسی از دهه 1960 توسعه یافته است و بر علم نحوه یادگیری، تفکر و به خاطر سپردن افراد تاکید دارد.
روانشناسان در حوزه شناختی اغلب به مطالعه ادراک، انگیزه، یادگیری، زبان، عاطفه، توجه، تصمیم گیری و حل مسئله میپردازند.
جالب است بدانید که روانشناسان شناختی اغلب از یک مدل پردازش اطلاعات برای توصیف نحوه عملکرد ذهن استفاده می کنند تا نشان دهند که مغز اطلاعات را به مثابه ی یک کامپیوتر ذخیره و پردازش مینماید.
ثبت نام:
دوره CBT (درمان شناختی رفتاری)
دوره CBCT – زوج درمانی شناختی هیجانی رفتاری پیشرفته
روانشناسی تطبیقی
روانشناسی تطبیقی به منظور کسب درک عمیق و گسترده ای از روانشناسی انسان به مطالعه رفتار حیوانات متمرکز است. ریشهی حوزه روانشناسی تطبیقی به کار محققهایی نظیر چارلز داروین و جرج رومنز باز میگردد.
روانشناسان تطبیقی اغلب در زمینههایی نظیر زیست شناسی، انسان شناسی، بوم شناسی و متخصصان ژنتیک مشارکت دارند.
روانشناسی تطبیقی به عنوان یک حوزه از روانشناسی به مطالعه تفاوتها و شباهتهای فرهنگها، سیستمهای ارزشی، اعتقادات و رفتارهای مردم در سراسر جهان میپردازد. این حوزه برای بررسی و توصیف شیوههایی که انسانها در مورد خود، دیگران و جهان پیرامونشان تفکر میکنند و عمل میکنند، از رویکردی بینالمللی استفاده میکند.
در روانشناسی تطبیقی، محققان به بررسی تفاوتهای فرهنگی در مسائلی مانند رفتارهای جنسی، روابط خانوادگی، روابط اجتماعی، تربیت کودکان، روابط میان فردی و اجتماعی، سازمانها، مدیریت و رهبری و… میپردازند.
هدف اصلی روانشناسی تطبیقی، درک و تفسیر رفتار و روابط فرهنگی مردم در سطح جهانی است و این رشته با ترکیب رویکردهای مختلف، مانند رویکرد اجتماعی، روانشناختی، جامعهشناختی، آنتروپولوژی، جامعهشناسی و علوم سیاسی، موضوعات مختلفی از جمله هویت فرهنگی، گرایشهای سیاسی و دینی، ارتباطات بین فرهنگی و… را مورد بررسی قرار میدهد.
روانشناسی مشاوره
یکی از بزرگ ترین زیر شاخه های فردی در روانشناسی، روانشناسی مشاوره است. عمده تمرکز روانشناسی مشاوره به درمان مراجعهایی است که پریشانی روانی و طیف گسترده ای از نشانه های روانی را تجربه میکنند.
انجمن روانشناسی مشاوره ، رشته روانشناسی مشاوره را یکی از برجسته ترین شاخههای روانشناسی برمیشمارد و آن را به عنوان حوزه ای توصیف می کند که می تواند عملکرد بین فردی را در طول زندگی با بهبود سلامت اجتماعی، عاطفی و رسیدگی به نگرانی های مرتبط با سلامت، کار، خانواده و ازدواج بهبود ببخشد.
ثبت نام:
دوره سوپرویژن مشاوره روانشناسی پیش از ازدواج
دوره اصول و فنون مشاوره در اتاق درمان
روانشناسی میان فرهنگی
روانشناسی میان فرهنگی یکی دیگر از شاخه های اصلی روانشناسی است که به چگونگی تاثیر عوامل فرهنگی بر رفتار انسان میپردازد.
در سال 1972 همگام با تاسیس انجمن بین المللی روانشناسی بین فرهنگی، فعالیت این شاخه از روانشناسی در مسیر رشد و توسعه آغاز شد.
روانشناسی میان فرهنگی (Intercultural Psychology) به مطالعه تأثیرات فرهنگ و تفاوتهای فرهنگی بر رفتار و تجربه افراد میپردازد. در این رشته، روانشناسان بررسی میکنند که چگونه متغیرهای فرهنگی مانند ارزشها، باورها، عادات و سنتها، ارتباطات، ساختار اجتماعی و سیاسی، تأثیری بر رفتار افراد دارند.
یکی از مهمترین مسائل مطرح شده در روانشناسی میان فرهنگی، مسئله تأثیر فرهنگ بر شناخت و ادراک است. با توجه به اینکه فرهنگ انسان محیطی است که در آن بزرگ میشود و با آن هویت پیدا میکند، این موضوع میتواند درک فرد از جهان و افرادی که در آن زندگی میکنند را تحت تأثیر قرار دهد.
همچنین، روانشناسان میان فرهنگی مطالعه میکنند که چگونه تفاوتهای فرهنگی میتوانند به تعارضات فرهنگی، نامفهومیها در ارتباطات بین فرهنگی، تفاوت در ارزشهای فردی و تفاوت در نگرشها منجر شوند.
در مجموع، روانشناسی میان فرهنگی مطالعهای گسترده و متنوع است که در آن به موضوعاتی همچون تفاوتهای فرهنگی، تعارض فرهنگی، تجربهی فرهنگی، رفتارهای فرهنگی و … پرداخته میشود.
جالب است بدانید که تعداد فزاینده ای از روانشناسان به بررسی تفاوت رفتار در میان فرهنگ های مختلف در سرتاسر جهان می پردازند.
همچنین بخوانید:”روانشناسی MMT چیست؟“
روانشناسی رشد
به جرات می توان گفت یکی از مهمترین شاخههای روانشناسی، روانشناسی رشد است. روانشناسی رشد به چگونگی تغییر و رشد افراد در طول زندگی تمرکز دارد. مطالعه علمی رشد انسانی به دنبال درک و توضیح چگونگی و چرایی تغییر افراد در زندگی است.
روانشناسان رشد اغلب مواردی نظیر رشد فیزیکی، رشد فکری، تغییرات عاطفی، رشد اجتماعی و تغییرات ادراکی را که در طول عمر اتفاق می افتد، مطالعه مینمایند.
این قبیل روانشناسان عمدتا در زمینه هایی نظیر رشد نوزادان، کودکان، نوجوانان و سالمندان تخصص دارند. این زمینه طیف وسیعی از موضوعات اعم از دوره جنینی تا بیماری آلزایمر را پوشش میدهد.
روانشناسی آموزشی یا تربیتی
عمده تمرکز روانشناسی تربیتی یا آموزشی به عنوان یکی از شاخههای روانشناسی به مدارس، تدریس، مسائل آموزشی و دغدغههای دانش آموزان اختصاص دارد.
روانشناسهای تربیتی اغلب مطالعه میکنند که چگونه دانش آموزان باید عمل یادگیری را تکمیل کنند. همچنین برای بهبود نتایج یادگیری با دانش آموزان، والدین، معلمان و مدیران کار می کنند.
ممکن است روانشناسان آموزشی نحوه تاثیر گذاری متغیر های مختلف بر نتایج فردی دانش آموزان را مطالعه نمایند. علاوه بر این موضوع هایی نظیر ناتوانی یادگیری، استعداد، فرایند آموزشی و تفاوت های فردی را مورد مطالعه قرار می دهند.
روانشناسی تجربی
یکی دیگر از شاخههای روانشناسی، روانشناسی تجربی است که از روشهای علمی برای تحقیق درباره مغز و رفتار انسان بهره می گیرد. از تکنیکهای روانشناسی تجربی در حوزههای مختلف روانشناسی در خصوص انجام تحقیقات درباره مسائل کودکی الی مسائل اجتماعی استفاده می شود.
روانشناسان تجربی قادر هستند در محیطهای مختلف نظیر دانشگاه، مراکز تحقیقاتی، دولتی و خصوصی فعالیت کنند. این روانشناسها از روش تجربی برای مطالعه طیف گسترده ای از رفتار های انسانی و پدیدههای روانی بهره میگیرند.
جالب است بدانید که شاخه روانشناسی تجربی اغلب به عنوان یک زیر شاخه مجزا در روانشناسی تلقی میشود، اما تکنیک و روش های آن به طور گسترده ای در کلیه زیر شاخه های روانشناسی کاربرد دارد.
پرکاربرد ترین روش های روانشناسی تجربی شامل آزمایش، مطالعات همبستگی، مطالعات موردی و مشاهده طبیعت گرایانه میشود.
روانشناسی قانونی
روانشناسی قانونی یک حوزه تخصصی به شمار می رود که به مسائل مربوط به روانشناسی و قانون می پردازد و جزو یکی از شاخههای روانشناسی قرار دارد.
افرادی که در عرصه روانشناسی قانونی فعالیت دارند، اصول روانشناسی را در مسائل حقوقی اعم از مطالعه رفتار، رفتار مجرمانه و کار مستقیم در سیستم دادگاه به کار میبرند.
از سری وظایف روانشناسان قانونی می توان به آماده سازی کودکان برای شهادت، ارزیابی کودکان در پروندههای مشکوک به کودک آزاری، شهادت در پرونده های قضایی و ارزیابی صلاحیت مظنونین جنایی اشاره کرد.
جالب است بدانید که افرادی که در روانشناسی قانونی فعالیت دارند، لزوما روانشناس قانونی نیستند. بلکه ممکن است روانشناس بالینی، عصب شناس، روانشناس مدرسه و مشاوری باشند که از تخصص روانی برای ارائه شهادت، توصیه، تجزیه و تحلیل پرونده های حقوقی یا جنایی بهره می گیرند.
همچنین بخوانید:”عادت ها چگونه شکل می گیرند؟ روانشناسی شکل گیری عادت“
روانشناسی سلامت
یکی از برترین شاخههای روانشناسی، روانشناسی سلامت است که به عنوان یک حوزه تخصصی بر چگونگی تاثیر زیست شناسی، روانشناسی، رفتار و عوامل اجتماعی بر سلامت و بیماری تمرکز دارد.
گاهی به جای واژه روانشناسی سلامت از اصطلاحاتی نظیر روانشناسی پزشکی و پزشکی رفتاری استفاده میشود.
رشته روانشناسی سلامت بر ارتقای سلامت، پیشگیری و درمان بیماریها تاکید دارد. اکثر روانشناسهای سلامت به بهبود سلامت در طیف گستردهای از حوزهها علاقه مند هستند. این متخصصان ضمن ترویج رفتارهای سالم، به پیشگیری و درمان بیماری نیز کمک می نمایند.
روانشناسان سلامت اغلب با مسائل مرتبط با سلامتی نظیر مدیریت وزن، ترک سیگار، مدیریت استرس و تغذیه سروکار دارند.
همچنین ممکن است به منظور جست و جوی راهبردهای مقابله ای جدید و موثر درباره چگونگی کنار آمدن افراد با بیماری ها تحقیق نمایند.
روانشناسی صنعتی- سازمانی
روانشناسی صنعتی- سازمانی یکی از شاخه های اصلی روانشناسی محسوب میشود که اصول روانشناختی را برای تحقیق درباره مسائل محیط کار اعم از بهره وری و رفتار مورد استفاده قرار میدهد. این رشته از روانشناسی برای بهبود بهره وری و کارایی در محیط کار و به حداکقر رساندن رفاه کارکنان کمک شایانی میکند.
جالب است بدانید که در اغلب موارد از روانشناسی صنعتی- سازمانی با عنوان I/O یاد میشود. همچنین از آنجایی که تحقیق در روانشناسی صنعتی- سازمانی به دنبال حل مشکلات دنیای واقعی است، به عنوان تحقیقات کاربردی شناخته میگردد.
موضوعات مورد مطالعه در روانشناسی صنعتی- سازمانی شامل نگرش کارگران، رفتارهای کارکنان، فرایندهای سازمانی و رهبری میگردد.
عده ای از روانشناسان در شاخه I/O در زمینه هایی نظیر عوامل انسانی، ارگونومی، تعامل انسان و کامپیوتر فعالیت میکنند. روانشناسی عوامل انسانی یک رشته بین رشتهای است که بر موضوعهایی نظیر خطای انسانی، توانایی انسان، طراحی محصول، ارگونومی و تعامل انسان و کامپیوتر متمرکز است.
روانشناسی شخصیت
یکی دیگر از شاخه های اصلی روانشناسی، روانشناسی شخصیت است.
روانشناسی شخصیت به مطالعه رفتارها، الگوها، خصوصیات، تمایلات و ویژگیهای شخصیتی فرد میپردازد. شخصیت فرد شامل اجزای مختلفی همچون روش تفکر، احساسات، رفتارها و عملکردهای اجتماعی است که بهصورت مستمر و براساس تجربیات فرد شکل میگیرد.
در روانشناسی شخصیت، چارچوبهای نظری متعددی وجود دارند که به مطالعه شخصیت فرد کمک میکنند. برخی از این چارچوبها شامل نظریه فروید، نظریه ادواردز، نظریه پنج عامل، نظریه خودتنظیمی، و نظریه پرسنال کنستراکت هستند.
هدف اصلی روانشناسی شخصیت، درک و توضیح ماهیت شخصیت فرد و شناخت خصوصیات و الگوهای اصلی آن است. این دانش به شناخت بهتر خود و دیگران، بهبود روابط فردی، توسعه فردی، و حتی بهبود شرایط زندگی کمک میکند.
ممکن است روانشناسان شخصیت چگونگی تاثیر گذاری عوامل مختلفی نظیر ژنتیک، فرزند پروری و تجربیات اجتماعی بر رشد و تغییر شخصیت را بررسی کنند.
ثبت نام:
دوره آموزش پرسشنامه شخصیتی بالینی میلون
دوره آموزش پرسشنامه عینی بالینی شخصیت
روانشناسی مدرسه
روانشناسی مدرسه شاخهای است که شامل کار در مدارس برای کمک به کودکان در خصوص مقابله با مسائل تحصیلی، عاطفی و اجتماعی می شود. روانشناس های مدرسه با معلمان، والدین و دانش آموزان با هدف ایجاد یک محیط آموزشی سالم همکاری می نمایند.
اکثر روانشناسان مدرسه در مدارس ابتدایی و متوسط مشغول فعالیت هستند. با این وجود عده ای از روانشناسان در کلینیکهای خصوصی، بیمارستانها، سازمانهای دولتی و دانشگاهها فعالیت میکنند.
روانشناسی اجتماعی
عمده تمرکز روانشناسی اجتماعی به موضوعات مختلفی نظیر رفتار گروهی، تعاملات اجتماعی، رهبری، ارتباط غیر کلامی و تاثیرات اجتماعی در تصمیم گیری اختصاص دارد. روانشناسی اجتماعی به عنوان یکی از شاخه های اصلی روانشناسی به دنبال توضیح و درک رفتار اجتماعی است.
همچنین روانشناسی اجتماعی درباره موضوعاتی نظیر رفتار گروهی، ادراک اجتماعی، رفتار غیرکلامی، انطباق، پرخاشگری و تمرکز مطالعه میکند.
یکی از موضوعات مورد علاقه در روانشناسی اجتماعی، تاثیرات اجتماعی بر رفتار است. اما روانشناسان اجتماعی بر نحوه درک و تعامل مردم با دیگران تمرکز دارند.
روانشناسی ورزشی
روانشناسی ورزشی یکی دیگر از شاخه های اصلی روانشناسی به شمار میرود که به مطالعه چگونگی تاثیر روانشناسی بر ورزش، عملکرد ورزشی و فعالیت بدنی میپردازد.
عده ای از روانشناسان ورزشی در راستای بهبود عملکرد و افزایش انگیزه با ورزشکاران و مربیان همکاری مینمایند. اما برخی دیگر از ورزش برای بهبود زندگی و رفاه افراد در طول عمر بهره میگیرند.
در صورتی که پس از مطالعه این مقاله نیاز به مشاوره فرم زیر را تکمیل کنید
امیدواریم از خواندن مقاله ” شاخههای روانشناسی” لذت برده باشید.