اختلال گریز تجزیه ای یکی از اختلالات روانی تجزیه ای به شمار می رود. ریشه شکل گیری این اختلال عمدتا به دوران کودکی باز می گردد و ناشی از یک حادثه ناگوار است. فرد مبتلا به اختلال گسست به صورت ناگهانی هویت فردی خود را از دست می دهد. سیر بیماری اختلال گریز تجزیه ای کوتاه است. پیروی از متد های مختلف روان پزشکی اعم از خانواده درمانی، روان درمانی، درمان های شناختی- رفتاری در تسریع روند بهبودی بیماری نقش دارند.
اختلال گریز تجزیه ای چیست؟
یکی از اختلالات تجزیه ای، اختلال گریز تجزیه ای یا گسست است. اختلالات تجزیه ای ریشه در دوران کودکی دارند. این قبیل اختلالات به موجب یک بدرفتاری عاطفی و جسمی به وجود می آیند.
اختلال گریز تجزیه ای نوعی اختلال روانی نادر به شمار می رود. بیماران مبتلا به اختلال گریز تجزیه ای مشابه اختلالات اسکیزوفرنی در حوزه خصوصیات تعیین کننده هویت اعم از شخصیت، نام، شغل، خانواده و خاطرات گذشته به فراموشی دچار می شوند. این اختلال به صورت ناگهانی در عملکرد حافظه تداخل ایجاد کرده و فرد دچار بحران هویت می شود.
جالب است بدانید میزان استعداد ابتلا به اختلال گریز تجزیه ای تحت عوامل گوناگون نظیر اختلالات خلقی، مصرف نوشیدنی های الکلی و اختلال شخصیت مرزی به طرز چشمگیری افزایش پیدا می کند. در واقع این عوامل جزء عامل های تشدید کننده اختلال گریز گسست به شمار می روند.
فراموشی ناشی از اختلال گسسته برگشت پذیر است و پس از مدتی بدون نیاز به درمان، بهبود پیدا می کند. در واقع سیر این اختلال روانی کوتاه مدت است و طی چند ساعت الی چند روز به حالت اولیه باز می گردد.
در اکثر موارد اختلال گریز تجزیه ای در سنین بزرگسالی شکل می گیرد. از اشخاص مشهور مبتلا به اختلال گریز گسست می توان به شرلی آردل میسون، جودی رابرتز، دیوید فیتزپاتریک، جف اینگرام، داگ بروس، بنجمن کایل و آگاتا کریستی اشاره کرد.
عوامل دخیل در شکل گیری اختلال گریز تجزیه ای
هنگامی که یک رویداد غیر منتاظره اتفاق می افتد، ذهن انسان با اطلاعات تنش زا و استرس زایی مواجه می گردد که از قابلیت درک آن محروم است. بدین ترتیب مغز در خصوص از یاد بردن رویداد های غیر منتظره از حافظه اقدام به تجزیه اطلاعات می کند.
در صورتی که به موجب شدت مکانیسم دفاعی فرد به ناراحتی عملکردی مبتلا شود، در دراز مدت اختلال های گسستگی شکل می گیرند.
مهم ترین اختلالات تجزیه ای شامل فراموشی تجزیه ای، گریز تجزیه ای، هویت تجزیه ای و مسخ شخصیت می باشند.
اختلال گریز تجزیه ای بسیار نادر است و به موجب تنش ناشی از ادوار جنگ، بلاهای طبیعی، آشفتگی اجتماعی و تجاوز جنسی به عنوان یک نماد از تضاد های درونی انسان شکل می گیرد. به عبارتی دیگر عامل اصلی شکل گیری اختلال گریز تجزیه ای، اجتناب از تجربه های هیجانی دردناک است.
ویژگی های اختلال گریز تجزیه ای
فراموشی ناشی از ابتلا به اختلال گریز گسست در سه دوره مقطعی، انتخابی و عمومی شکل می گیرد.
در دوره مقطعی تنها بخشی از خاطرات زندگی فرد از ذهن زدوده می شود. این در حالی است که در دوره انتخابی، بیمار قابلیت یاد آوری جزئیات خاصی از یک دوره و حوادث را از دست می دهد.
نادر ترین دوره فراموشی، به صورت عمومی است که فرد از به یاد آوری هویت و گذشته محروم می شود.
در واقع زمانی که بیمار مبتلا به اختلال گریز تجزیه ای نسبت به زندگی و تجارب گذشته فراموشی کامل دارد، فراموشی عمومی شکل گرفته است. علاوه بر این، خلقیات بیمار در دوره بیماری در حالت معمولی قرار دارد و از سرو صدا به دور است.
مهم ترین ویژگی اختلال گریز تجزیه ای، ترک هدفمند و غیرمنتظره محل زندگی است.
احتمال می رود افراد مبتلا به اختلال گریز تجزیه ای تشویش، حیرانی و گمگشتگی را تجربه کنند. این قبیل افراد درباره هویت فردی دچار سردرگمی نسبی یا کامل می شوند.
بهتر است بدانید بیمار از فراموشی ناشی از اختلال گریز گسستگی اطلاعی ندارد. همچنین در صورت آگاهی واکنش چندان حائز اهمیتی نسبت مسئله فراموشی بروز نمی دهد. این امر زمینه ساز شکل گیری مشکل در کارکرد های مهم زندگی به شمار می رود.
نشانه های ابتلا به اختلال گریز تجزیه ای
نشانه های بیماری گریز گسست از منظر بالینی سبب شکل گیری ناراحتی های شدید می شوند. این امر در جنبه های مهم زندگی بیمار به ویژه در عملکرد اجتماعی و شغلی اختلالاتی را به ارمغان می آورد.
احتمال می رود افرادی که اختلال گریز تجزیه ای را تجربه می کنند یک هویت متمایز و یک شخصیت جدید را برای خود برگزینند.
از سری نشانه های ابتلا به اختلال گریز تجزیه ای می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- افسردگی
- سردرگمی خفیف
- ناراحتی
- احساس خشم
مقالات پیشنهادی:
14 روش کاربردی و مهم برای کنترل و مدیریت خشم
7 روش مؤثر و کاربردی برای مدیریت اضطراب
تشخیص اختلال گریز گسست
تشخیص ابتلا به اختلال گریز تجزیه ای نیازمند مراجعه به مشاوره به وسیله روان پزشک است. پروسه تشخیص این اختلال به موجب همراهی با بیماری های روانی نظیر افسردگی بسیار سخت است.
علاوه بر این، به خاطر وجود وجه اشتراک های گسترده میان اختلال گریز تجزیه ای و بیماری های روانی اعم از استرس، وسواس فکری- عملی، اختلال پانیک و شخصیت مرزی احتمال شناسایی اشتباه این اختلال به وفور وجود دارد.
روان پزشک زمانی که فرد درباره هویت جدید و گذشته متحیر است، او را به چالش می کشد. سپس با انجام یک معاینه فیزیکی احتمال اختلالات فیزیکی را که در از دست رفتن حافظه دخیل هستند، رد می کند.
در برخی موارد تا زمانی که فرد به هویت قبل از اختلال باز گردد، نمی توان بیماری گریز تجزیه را تشخیص داد. در واقع برخی بیماران در دوره بیماری از قرار گیری از شرایط نا آشنا هراس دارند. لذا برای شناسایی و در پیش گرفتن روند درمان بهتر است تا زمان بازگشت حافظه صبر کرد.
عوارض ناشی از عدم درمان اختلال گریز تجزیه ای
- افسردگی حاد
- سوء مصرف دخانیات، مشروبات الکلی و مواد مخدر
- اختلال در خواب
- مواجه با مشکل در روابط اجتماعی و خانوادگی
- اختلال نعوظ و ناتوانی جنسی
- افزایش میزان اضطراب
- خود زنی
- خود کشی
- اختلال اشتها اعم از بولیمیا
بیشتر بخوانید:
نحوه استفاده از درمان ذهن آگاهی برای اضطراب چگونه است؟
4 مورد روش‌های مداخله در بحران خودکشی
روش های درمان اختلال گریز تجزیه ای
همان طور که بیان کردیم اختلال گریز گسست به مرور زمان بهبود پیدا می کند.
انجمن روان پزشکی آمریکا یک راهنما تشخیصی و آماری اختلال های روانی را در سال 1952 منتشر کرده است. این کتاب با حروف اختصاری DSM شناخته می شود و یک زبان استاندارد برای طبقه بندی اختلال های روانی به شمار می رود.
تحقیقات DSM حاکی از آن دارد که روند بهبودی اختلال گریز گسستگی معمولا سریع رخ می دهد و ممکن است از چند روز الی چند ماه به طول انجامد.
با این وجود روش هایی اعم از روان درمانی، خانواده درمانی، ترکیب روان درمانی و روان پویشی، یکپارچه سازی هویت ها و دارو درمانی در تسریع روند بهبودی کمک شایانی می کنند.
روان درمانی
در روان درمانی به بخش های ناخودآگاه ذهن و تجربه های قدیمی توجه می شود. روان درمانی به بیمار کمک می کند تا با شناسایی جنبه های ناخودآگاه نسبت به مشکل به بصیرت برسد و بر آن تسلط پیدا کند.
بهترین روش روان درمانی تقلین کردن در خصوص درک ضربه روانی می باشد. در این روش عامل های استرس زا خارجی حل می گردد و به بیمار روش های تحمل ضربه روانی گذشته آموزش داده می شود.
بیشتر بخوانید: روان درمانی پویشی چیست؟
هیپنوتیزم
یکی از روش های درمان اختلال گریز گسست، هیپونتیزم است. با هیپنوتیزم می توانید خاطره هایی را در ذهن بیمار زنده کنید که فکر کردن به آن ها در حالت هوشیاری طبیعی مقدور نیست.
درمانگر قادر است با بهره گیری از تکنیک های هیپنوتیزم و با رویکرد های درمانی اعم از درمان شناختی- رفتاری روند بیماری گریز گسست را بهبود ببخشد.
درمان شناختی- رفتاری
در درمان شناختی رفتاری بیمار قابلیت شنایایی رابطه میان احساسات افکار را در موقعیت های مختلف کسب می کند. سپس می تواند خطاهای شناختی را که در مواجه با مشکلات به آن دچار می شود را تمییز و تشخیص دهد.
بدین ترتیب با شناسایی عامل خطاهای شناختی برای رویارویی با شرایط استرس زا از روش های مختلف بهره می جوید.
بهتر است بدانید اکثر انسان هایی که تجربه بد رفتاری جسمانی، جنسی و عاطفی در دوره خردسالی دارند، از محیط اطراف یک شناختی را به دست می آورند که مانع سازگاری با شرایط زندگی می شود.
وجه تمایز فراموشی تجزیه ای و فراموشی رتروگراد
در فراموشی رتروگراد فرد به موجب تداخل آسیب به مغز نمی تواند گذشته و هویت فرد را به یاد بیاورد.
این در حالی است که فراموشی تجزیه ای ناشی از یک فرآیند پیچیده عصبی و روانی است. این عارضه از یک آسیب روحی و روانی نشات می گیرد که بیمار از درک منطقی آن موقعیت محروم است.
کتابچه راهنمای مرک، فراموشی تجزیه ای را بدین گونه شرح می دهد:
” فراموشی تجزیه ای یک ناتوانی است که در به خاطر سپردن اطلاعات شخصی مهم ایجاد می گردد. ماهیت اصلی این فراموشی آسیب زا و استرس زا است. گستردگی فراموشی تجزیه ای به گونه ای است که با فراموشی عادی توضیح داده نمی شود.”
جمع بندی مطالب
همان طور که بیان کردیم یک رویداد غیر منتظره با تنش و استرس همراه است. ذهن انسان قابلیت درک رویداد های تنش زا را ندارد. لذا مغز برای از یاد بردن رویداد آزار دهنده اقدام به تجزیه اطلاعات می کند.
اگر شدت مکانیسم دفاعی فرد بالا باشد، ناراحتی عملکردی شکل می گیرد و زمینه ساز اختلال تجزیه ای می شود.
اختلال گریز گسست یک بیماری روانی نادر است. فرد مبتلا به این بیماری به صورت ناگهانی قابلیت یادآوری گذشته و هویت خود را از دست می دهد.
جالب است بدانید فراموشی ناشی از اختلال گریز تجزیه ای در سه دوره اعم از مقطعی، انتخابی و عمومی شکل می گیرد. در دوره مقطعی بخشی از رویداد های زندگی به فراموشی سپرده می شود.
در حالی که در دوره انتخابی، جزئیات خاصی از یک حادثه از ذهن پاک می شوند.
فراموشی ناشی از اختلال گسسته برگشت پذیر است و پس از مدتی کوتاه بدون نیاز به درمان، بهبود پیدا می کند. در واقع مهم ترین ویژگی اختلال گریز گسست، ترک هدفمند و غیرمنتظره محل زندگی محسوب می شود.
از سری نشانه های اختلال گریز تجزیه ای می توان به اضطراب خفیف، افسردگی، خشم، ناراحتی و فراموشی اشاره کرد.
به موجب بازگشت پذیر بودن فراموشی ناشی از اختلال گریز گسست، در خصوص درمان این بیماری متد های ویژه ای کاربرد ندارد. با این وجود روش های روان درمانی، خانواده درمانی، هیپنوتیزم و درمان شناختی- رفتاری کمک شایانی به روند بهبود بیماری می کنند.
بیشتر بخوانید:
اختلالات ساختگی چیست و چگونه درمان می شود؟
