اگزیستانسیال یک رویکرد روان درمانی پویا (روان درمانی پویشی) است که به دلواپسی های ناشی از هستی توجه دارد. دلواپسی های غایی در رویکرد اگزیستانسیال شامل آزادی، مرگ، پوچی و انزوا وجودی می شود. روش فلسفی اگزیستانسیال به وسیله ی یک روانپزشک هستی گرا به نام اروین د. یالوم بنیان گذاری شده است. روان درمانی اگزیستانسیال ریشه در سه مکتب فکری وجود گرایی، پدیدار شناسی و روان شناسی انسان گرایانه دارد.
روان درمانی اگزیستانسیال چیست؟
اگزیستانسیال یک روش فلسفی برای روان درمانی است که به دلواپسی های ناشی از هستی تمرکز دارد. به عبارتی دیگر اگزیستانسیال رویکردی پویا است که به کشمکش های ریشه در هستی انسان توجه می کند. رویکرد پویا حاکی از وجود نیرو های متعارض در فرد دارد.
نظریه اگزیستانسیال به موجب برخورداری از شالوده شهودی، مستلزم یک تعریف صوری است.
در درون هر انسان، انگیزه ها، خود آگاهی، نیرو ها و ترس های خود آگاهی کنش دارند که با عنوان روان پویه شناسی هر فرد معرفی می گردد.
روان درمانی های پویه نگر از کارکرد روانی نشات می گیرد و روند درمان آن مبنی بر یک مدل پویا طراحی شده است.
ریشه روان درمانی اگزیستانسیال به سه مکتب فکری وجود گرایی، روانشناسی انسان گرایانه و پدیدار شناسی اختصاص دارد.
رویکرد وجودی بر خودمختاری، اراده آزاد و جست و جو برای معنا زندگی توجه می کند. این رویکرد درمانی به انسان تمرکز دارد.
در رویکرد وجودی تاکید می شود که اضطراب بخشی از شرایط انسان است. انسان ها از توانایی خودآگاهی بهره مند هستند و به موجب تغییر پذیری معنا زندگی ضرورت دارد مردم به صورت پیوسته به خلق خود بپردازند.
علاوه بر این، هر انسانی یک هویت منحصر به فرد دارد. این هویت توسط روابط با دیگران شناسایی می گردد.
درمانگران اگزیستانسیال در تلاش هستند تا در تجربه های فرد درباره تعهد، معنویت، خودشکوفایی، روابط، مراقبت، عشق، خلاقیت، قدرت، اصالت، پذیرش، اراده و انتخاب یک گشایش ایجاد کنند.
فرآیند روان درمانی اگزیستانسیال شامل موارد ذیل می شود:
- برقراری ارتباط درمانی
- شناسایی و ارزیابی عامل مشکل به همراه مشخص سازی اهداف درمانی
- تحلیل ریشه وجودی علائم
- ایجاد تعهد در درمانجو در خصوص تشکیل یک زندگی جدید
- ترسیم وجود داشتن و بودن خالص در مراجعه کنندگان
بیشتر بخوانید: درمان روان پویا چیست؟
رویکرد روان درمانی وجودی؛ از گذشته تا کنون
رویکرد اگزیستانسیال با عناوین مختلفی نظیر هستی گرا درمانی و درمان وجودی شناخته می شود.
رویکرد اگزیستانسیال به وسیله یک نویسنده و روانپزشک هستی گرا آمریکایی به نام “اروین د. یالوم” بنیان گذاری شده است.
نخستین کتاب جامع در حوزه روان درمانی وجودی در سال 1980 توسط اروین یالوم تحت عنوان ” روان درمانی اگزیستانسیال وجودی” نوشته شده است. یالوم در کتاب های مختلف به شرح و تفصیل فعالیت هایی بپردازد که یک درمانگر وجودی باید در جلسات درمانی انجام دهد.
جالب است بدانید این کتاب در سال 1390 به وسیله یک روان پزشک به نام سپیده حبیب زبان فارسی ترجمه شده است.
اروین یالوم در خصوص بسط و گسترش نظریه ی اگزیستانسیال به نگارس کتاب هایی اعم از ” مامان و معنای زندگی” و ” و چون نیچه گریست” روی آورد. این روانپزشک هستی گرا در کتاب های ” غلبه بر ترس از مرگ ” و ” خیره به خورشید” به تجربه و درمان سطح های بالا اضطراب ناشی از مرگ توجه دارد.
علاوه بر این، اروین یالوم در کتاب “مسئله اسپینوزا” دغدغه های وجودی را از منظر دیدگاه اسپینوزا شرح می کند.
پس از اروین یالوم، یک فیلسوف به نام فریدریش نیچه به بسط و گسترش نظریه اگزیستانسیال پرداخت. وی در این راستا از مفاهیمی نظیر اراده به قدرت و مسئولیت شخصی استفاده کرد.
در سال 1980 فیسلوف هایی نظیسر ژان پل سارتر و مارتین هایدگر تاثیر شگرفی در بسط نظریه اگزیستانسیال به وجود آورند به گونه ای که از ان ها با عنوان پیشگامان تفکر اگزیستانسیال یاد می شود.
یکی از نخستین درمانگران روان درمانی وجودی، اتو رنک بوده است. اتو رنک یک نویسنده و روانکاو اهل اتریش بود که به شکل گسترده نظریه اگزیستانسیال را دنبال کرد.
عنوان پدر روان درمانی اگزیستانسیال آمریکا به رولو اختصاص دارد. رولو به همراه اروین یالون و پاول تیلیش توانست آموزه های خود درمان اگزیستانسیال را با نگارش وارد جریان روان درمانی وجودی کند.
رویکرد اگزیستانسیال و روان پویه شناسی وجودی
تاکید دیدگاه اگزیستانسیال به تعارض حاصل از مواجه انسان با مسلمات هستی اختصاص دارد. مسلمات هستی حاکی از ویژگی های مسلم و قطعی دارد که جزو بخش های گریز ناپذیر هستی انسان در جهان آفرینش به شمار می روند.
مسلمات هستی در موقعیت هستی، مرز ها و امکانات هر فرد در جهان مشهود است. در واقع شالوده تمام زمین و اساس شکل گیری امورات مختلف مسلمات هستی است.
ناهنجاری های روانی دربردارنده الگو هایی است که به موجب بهره گیری از شیوه های ناموزون و ناکارآمد در خصوص مبارزه با اضطراب شکل می گیرند.
رویکرد اگزیستانسیال بر این باور است که اضطراب انسان به خاطر مواجه با دلواپسی های غایی هستی شکل می گیرد.
هسته اصلی روان درمانی وجودی بر اساس دلواپسی های غایی شکل گرفته است. دلواپسی های غایی شامل چهار مقوله تنهایی، آزادی، پوچی و مرگ هستند.
در سال 1958 یک کتاب با عنوان “وجود” توسط ارنست آنگل، رولو می و هنری الن برگر منتشر شد که بعد جدیدی از روان درمانی وجودی را به نمایش گذاشت.
دلواپسی های غایی در رویکرد اگزیستانسیال
اروین یالوم بر این باور است که کشمکش های درونی انسان به موجب رویارویی با مفروضات مسلمی از هستی شکل می گیرند.
مفروضات هستی که با عنوان دلواپسی های غایی نیز شناخته می شوند شامل چهار فرض غیر قابل اجتناب پذیری مرگ، آزادی، انزوای وجود و بی معنایی هستند.
دلواپسی های غائی تشکیل دهنده بدنه درمان وجود هستند. این مفرضات در خصوص بسط یک رویه درمانی موثر هستند و یک چارچوب را در فهم مشکلات درمانجو برای درمانگر ایجاد می کنند.
بهتر است بدانید مکتب درمان وجودی، مفروضات مسلم هستی را به عنوان تناقض هایی قابل پیش بینی از ابعاد وجودی انسان نظیر معنوی، اجتماعی، شخصی و فیزیکی معرفی می کند.
احتمال می رود دلواپسی های غایی در وهله نخست غریب به نظر برسند. این مفروضات بخشی از زندگی بشر است. انکار این مفرضات سلامت عقل را به مخاطره می اندازد و در مقابل رویارویی با آن ها به مرور زمان به شکل شفابخش عمل می کند.
در واقع مواجه انسان با هر یک از دلواپسی های غایی زمینه را برای درون مایه ی تعارض پویای اگزیستانسیال مهیا می کند.
آزادی
نظریه اگزیستانسیال، آزادی را فاقد ساختار خارجی بر می شمارد. آزادی به عنوان یک دلواپسی غایی از قابلیت درک کمی برخوردار است.
در اکثر موارد انسان آزادی را بک مفهوم مثبت تلقی می کند. در تاریخ بشریت، انسان همواره در حسرت آزادی بوده است.
آزادی از منظر دلواپسی غایی یک مفهوم هراس انگیز دارد. در دیدگاه اگزیستانسیال آزادی حکایت از عدم وجود زمین زیر پای انسان دارد. وی زمین را حفره ای تهی و گودالی محسوب می کند.
بدین ترتیب رویکرد پویایی اگزیستانسیال بیانگر برخورد انسان با جهان ساختار یافته و امورات و آرزو های بی پایه است. بر این اساس هچ کس نمی تواند انسانی را به امری محکوم سازد.
سارتر درباره آزادی اذعان می کند که انسان دربرابر تمام فعالیت هایی که انجام می دهد و حتی کار هایی که انجام نمی دهد، مسئول است.
بی معنایی یا پوچی
یکی از مفروضات مسلم هستی، بی معنایی یا پوچی می باشد. در طول زندگی بشر سئوالاتی اعم از چرا باید زندگی کنیم؟ اگر قرار است دار فانی را وداع بگویم، چرا به دنیا آمده ایم؟ معنی زندگی چیست؟ بهترین روش زندگی چیست؟ ذهنیت انسان را درگیر ساخته است.
بی شک عدم وجود هدف سبک زندگی را بی معنا جلوه می دهد. بدین ترتیب ضرورت دارد هر فردی با هدف از قبل تعیین شده، در راستای ساختن معنای زندگی گام بردارد.
با این وجود آیا می توان از طریق معنایی که برای زندگی در نطر می گیریم، اساس مورد نیاز برای امید به زندگی را فراهم کنیم؟ این تعارض به معمای خلقت در جست و جوی معنا باز می گردد که درون جهانی خالی از معنا نهادینه شده است.
انزاوی وجودی و تنهایی
انزوا وجودی یکی از دلواپسی های غایی به شمار می رود. انزوا وجودی فراتر از انزوا فردی و درون فردی است.
انزوای وجودی حاکی از شکافی قطعی دارد که میان انسان ها وجود دارد. به هر میزان که انسان ها به یکدیگر نزدیک شوند، فاصله مشهود است. در واقع هر انسانی تنهایی به جهان هستی قدم می گذارد و تنهایی نیز آن را ترک می گوید.
بدین ترتیب تعارض اگزیستانسیال یک تنش بین آرزو های ما برای برقراری ارتباط و آگاهی از تنهایی مطلق می باشد.
مرگ
واضح ترین دلواپسی غایی مرگ است. مرگ را حقیقت هولناکی بر می شمارند که انسان را از آن گریز نیست.
به استناد از بیانیه های اسپیونزا ” همه چیز در تقلا زنده ماندن قرار دارد”. لذا آرزوی تداوم زندگی امر زمینه ساز شکل گیری تنش انسان و تعارض اگزیستانسیال می گردد.
مرگ به عنوان یک دلواپسی غایی بین آرزوی تداوم زندگی و آگاهی از اجتناب ناپذیری از مرگ قرار می گیرد.
اهمیت روان درمانی اگزیستانسیال
روان درمانی وجودی کمک کننده پذیرش ترس توسط انسان است. این رویکرد به موجب آموزش مهارت های مورد نیاز برای مبارزه با ترس از اهمیت گسترده ای برخوردار است.
درمانجو قادر است به اخذ جهت زندگی به تشکیل مسیر مد نظر بپردازد. با این عملکرد انسان به احساس رهایی دست می یابد و قابلیت غلبه بر یاس و ناامیدی را کسب می کند.
بدین ترتیب روان درمانی وجود با آموزش مهارت های مورد نیاز در رشد زندگی موثر است و به انسان در راستای از بین بردن ترس ناشی از مرگ کمک شایانی می کند.
ثبت نام: دوره های روانشناسی موسسه هفتاد
وجه ارتباطی و وجه تمایز اگزیستانسیال و انسان گرایی
در نظریه اگزیستانسیال و انسان گرایی وجه اشتراک های متعددی وجود دارد. این دو نظریه مفاهیمی نظیر هدف، انتخاب، عدم موافقت با جبرگرایی، مسئولیت، تاکید بر آزادی و ارزش بخشی به دنیای تجربی ویژه هر انسان اشتراک دارند.
در متد های رشته روانشناسی انسان گرا و سن اگزیستانسیال تفاوتی بنیادین مشهود است.
رویکرد اگزیستانسیال به خاطر آشنایی بیشتر اروپایی ها در محدوده های نژادی، مرگ و جنگ به ابعاد تراژیک هستی و محدودیت های انسان توجه داشته است. لذا جوامع اروپایی به پذیرش اضطراب ناشی ا نابودی، عدم ثبات و تشویش روی آورده اند.
در مقابل روانشناسی انسان گرا به موجب بنیان گذاری در ایالات متحده منبع خوش بینی و سخاوت تلقی می شود.
روان شناسان انسان گرا عمدتا به رشد استعداد ها توجه دارند و از سخن گفتن درباره رویداد های غیر قابل پش بینی و محدودیت های حاکم در زندگی اجتناب می کنند.
جالب است بدانید عده ای از روانشناسان انسان گرا دارای رویکرد اگزیستانسیال می باشند. از سری روانشانسان دارای رویکرد اگزیستانسیال می توان به رولو، پرلز، مزلو و بوگنتال اشاره کرد.
بیشتر بخوانید:
رفتار درمانی شناختی (CBT) چیست؟
