واقعیت درمانی روشی برای روان درمانی به شمار می رود. در سبک درمانی ویلیام گلاسر به سه فاکتور واقع گرایی، مسئولیت پذیری و تفکیک مسائل صحیح و غلط تمرکز می شود. طبق مکتب ویلیام گلاسر بیماران به جای یک بیماری روانی از یک وضعیت اتجماعی، انسانی و جهانی در رنج است.
واقعیت درمانی چیست؟
یکی از روش های روان درمانی، واقعیت درمانی است.
واقعیت درمانی با روانکاوری، روان پزشکی و مکتب های روان درمانی در تمایز است. این سبک درمانی به سه فاکتور مسئولیت پذیری، واقع گرایی، تفکیک صحیح و غلط مسائل به جای نشانه های اختلال روانی تمرکز دارد.
مشاوره به سبک واقعیت درمانی در سال 1960 میلادی به وسیله یک روانپزشک آمریکایی به نام ویلیام گلاسر در بیمارستان مدیریت سربازان قدیمی در لس آنجلس ابداع شد.
زین پس ویلیام گلاسر در سال 1965 کتاب واقعیت درمانی را در ایالات متحده آمریکا منتشر کرد. وی معتقد است که ضرورت دارد گذشته حل و فصل شود و با عبور از آن زمینه برای رضایت بخشی از زندگی مهیا گردد.
اصطلاح واقعیت درمانی به یک فرایند مردم پسند و مردم محور اشاره دارد. این فرایند به مردم کمک می کند تا تشخیص دهند که چگونه یک فانتزی قادر است فرد را از انتخاب هایش منحرف سازد. در واقع به موجب اهمیت نیاز های ضروری در زندگی، واقعیت درمانی نسبت به مسائل گذشته بی توجه است.
واقعیت درمانی بر این باور است که فرد به جای یک بیماری روانی از یک وضعیت اجتماعی، انسانی و جهانی در رنج است.
جالب است بدانید واقعیت درمانی به گذشته بیمار توجهی ندارد و به فرآیند های ذهنی ناخودآگاه نمی پردازد.
رویکرد واقعیت درمانی
ویلیام گلاسر نیاز های روانشناختی را موثر ترین رویکرد برای رفع نیاز به تعلق معرفی می کند. نیاز های روانشناختی انسان شامل نیاز به دوست داشته شدن و تعلق خاطر، قدرت، آزادی و تفریح می شوند.
اصلی ترین نیاز هر انسان برای زنده ماندن نیاز به دوست داشتن است. یکی دیگر از نیاز های روانشناختی اساسی، نیاز به قدرت است. قدرت از طریق احساس ارزشمندی، یادگیری، دستیابی و موفقیت میسر می گردد.
آزادی نیز به عنوان یک نیاز روانشناختی شامل استقلال و خودمختاری است که با اعمال مسئولیت های شخصی همراه می شود. علاوه بر این، نیاز به تفریح که جزو نیاز های اساسی سلامت روان است شامل لذت طلبی و تممد اعصاب می شود.
در خصوص عملکرد مناسب هر فرد بهتر است نیاز های روانشناختی در حد تعادل برآورده شوند.
واقعیت درمانی معتقد است آنچه که انسان را به حرکت در می آورد نیاز به تعلق و دوست داشته شدن است. نیروی سوق دهنده انسان، اشتیاق به آزادی است.
کاربرد واقعیت درمانی
واقعیت درمانی در خصوص رفع طیف گسترده ای از مشکلات فردی و خانوادگی کاربرد دارد. تئوری واقعیت درمانی در بهبود مشکلات مرتبط با عرصه اعتیاد، کیفیت ارتباطات، طرق مدیریت زندگی و مشکلات عاطفی اعم از فرزندپروری، مشاوره قبل از ازدواج و برقراری ارتباط موثر و مناسب با همسر موثر واقع می گردد.
از لحاظ واقعیت درمانی بیماری در چهار حالت شکل می گیرد.
- حالت اول هنگامی است که فرد سعی دارد کنترل افراد مختلف را به دست بگیرد.
- در دومین حالت فرد به موجب عدم تحقق توانمندی ها، نیاز ها و آرزو ها ناکام مانده است.
- سومین حالت به زمانی اختصاص دارد که انسان از قبول کردن مسئولیت انتخاب هایش شانه خالی می کند
- و چهارمین حالت به زمانی باز می گردد که فرد از واقعیت گریزان است و خواستار مفعول کردن خود می باشد.
اصلی ترین مفاهیم واقعیت درمانی
عمل
نظریه ویلیام گلاسر متشکل از چهار جنبه عمل، تفکر، احساس و فیزیولوژی است. انسان قادر است به صورت مستقیم به انتخاب افکار و اعمال بپردازد. در حالی که انتخاب احساسات و اثرات فیزیولوژیکی بدن اعم از ضربان نبض، تپش قلب، سر درد و عرق کردن کف دست از دسترس بشر خارج است.
در فاکتور عمل به عنوان یکی از مفاهیم اصلی واقعیت درمانی یادگیری بهره گیری از عواطف در خصوص ارزیابی عملکرد اهمیت ویژه ای دارد. در واقع یک مراجعه کننده ملزم است که بتواند با برنامه ریزی یک انتخاب مناسب داشته باشد.
علاوه بر این، ماهیت یک برنامه کاربردی آن است که مراجعه کننده بتواند به اجرا ان بپردازد. اجرا برنامه تحت کنترل مراجعه کننده قرار دارد.
رفتار
ضرورت دارد یک مراجعه کننده در خصوص تغییر روند تفکر به صورت آگاهانه تصمیم گیری کند.
نگرش درمانگران واقعیت به تغییر “آنچه انجام می دهیم” به عنوان یک کلید برای تغییر احساسات و نحوه عملکرد فرد برای به دست آوردن خواسته ها است.
در واقعیت درمانی مولفه رفتار به دو دسته سازمان یافته و نیازمند سازمان دهی تقسیم می شود. رفتار های سازمان یافته به اعمالی اطلاق می شود که فرد در خصوص رفع نیاز های درونی از آن بهره می جوید.
تمرکز در زمان حال
به طور کلی مشاوران سنتی و روانکاوان بر رویداد های گذشته تمرکز دارند. این در حالی است که واقعیت درمانی به زمان حال و آینده توجه می کند.
ویلیام گلاسر بر این باور است که رفتار های هر انسان تحت تاثیر نیاز های برآورده نشده در زمان حال قرار دارند و از کنترل رویداد های گذشته خارج هستند.
کنترل
یکی از مسائل کلیدی در واقعیت درمانی، کنترل است. هر انسانی در خصوص رفع نیاز های فردی مستلزم کنترل است.
تئوری کنترل بیانگر آن است که برای یک تغییر اساسی باید زمام امور تحت کنترل عوامل درونی انسان قرار داشته باشد. این امر به بیماران کمک می کند تا برای در اختیار گرفتن زندگی، بر اساس انگیزه های درونی در جهت مناسب حرکت کند.
بهتر است بدانید کنترل از دو مسیر سبب اختلال در فرد می شود. مسیر اول هنگامی است که سعی دارد دیگران را به کنترل خود در آورد و مسیر دوم هنگامی است که فرد برای احساس کنترل کاذب به مصرف الکل و مواد مخدر روی می آورد.
راه های درمان به روش واقعیت درمانی
واقعیت درمانی با تمرکز بر زمان حال، مشاوره و حمل مسئله به درمان می پردازد. مراجعه کننده در این سبک از درمان اهداف زندگی را شناسایی می کنند و رفتار مناسب برای دستیابی به اهداف را جست و جو می نمایند.
به استناد از بیانیه های ویلیام گلسر، جامعه متخصص های روانشناسی بدون درنظر گرفتن احتیاط به مردم القاب هایی نظیر بیمار و مبتلا به اختلالات روانی را نسبت می دهد.
در واقعیت درمانی باور بر این است که زمانی که یک مشکل عامل ناراحتی فردی می شود، می تواند از ناتوانی در تامین نیاز های روانی نشات بگیرد و ضرورتا از یک اختلال روانی نشات نمی گیرد.
فرایند درمان ویلیام گلاسر شامل چهار مرحله اصلی اعم از شناسایی خواسته ها، بررسی عملکرد و خودارزیابی (رفتار فعلی) و طرح ریزی است.
در ادامه فرایند درمان ویلیام گلاسر را شرح می دهیم.
شناسایی خواسته ها از طریق برقراری ارتباط با درمانجو
مهم ترین عامل در واقعیت درمانی، برقراری ارتباط با درمانجو است. یکی از علل اهمیت برقراری ارتباط تسریع شکل گیری مراحل مختل واقعیت درمانی و ایجاد یک رابطه مناسب با مراجعه کننده است.
در مواردی که بیماری شدید می باشد ممکن است درمانگر تنها فرد در زندگی مراجع باشد که تمایل دارد رفتار درمانجو را برای برقراری یک رابطه تحمل کند. این امر مستلزم صبر فراوان از جانب درمانگر است.
گلاسر بر این باور است که ارتباط درمانگر و درمان جو باید به گونه ای باشد که مراجعه کننده گمان کند درمانگر همان کسی است که او در رویا می خواهد. بدین ترتیب درمانگر می تواند به شناسایی خواسته ها و اهداف درمانجو بپردازد.
بررسی عملکرد و رفتار فعلی
هدف مرحله ارزیابی عملکرد و رفتار فعلی آن است که مراجعه کننده احساس کند کنترل زندگی را در دست دارد. برای این هدف درمانگر می بایست بر رفتار و نگرش های فعلی بیمار توجه داشته باشد. سپس از درمانجو خواستار قضاوت درباره رفتار فعلی خود شود.
در بسیاری از موارد درمانگر ملزم است تا با تحت فشار قرار دادن درمانجو، به بررسی تاثیرات رفتار او بپردازد.
توجه داشته باشید که باید قضاوت عملکرد و رفتار فعلی توسط مراجعه کننده شکل بگیرد.
طرح و برنامه ریزی
بهترین طرح برای برنامه ریزی رفتاری است که عملکرد مناسبی دارد.
احتمال می رود درمانجو در راستای طرح ریزی نیازمند پیشنهادات و تذکرات درمانگر باشد. با این وجود در صورتی که طرح توسط مراجع ارائه گردد، کمک کننده خواهد بود.
بهتر است مراحل اولیه برنامه ریزی رفتار با اطمینان مراجع همراه باشد تا با موفقیت، اعتماد به نفس بالایی در فرد ایجاد گردد.
اغلب مشکل مراجعه کنندگان نتیجه رابطه بد با فرد دیگری است. از آنجایی که مراجعه کننده نمی تواند رفتار شخصی دیگر را تغییر دهد، درمانگر بر کارهایی تمرکز می کند که مراجع می تواند به صورت یک طرفه انجام دهد. شاید گمان کنید این امر زمینه را برای سوء استفاده مهیا می کند.
جالب است بدانید در اکثر موارد تغییر در رفتار با کاهش تنش همراه است.
تعهد به طرح
یک درمانگر به اجرا طرح و ارائه طرح عملی تر تمرکز دارد. در صورتی که رابطه درمانگر با درمانجو مناسب باشد، مقاومت وی در برابر اجرا طرح کاهش پیدا می کند.
همچنین بخوانید : مقاومت در برابر تغییر در روانشناسی چیست؟
بدین ترتیب اگر تنبیه صورت نگیرد، بهانه ای برای عقب کشیدن توسط درمانجو مهیا نمی شود. علاوه بر این، در صورتی که طرح اجرایی فراتر از توانایی های فعلی درمانجو باشد، درمانگر و مراجع ملزم هستند یک برنامه متفاوت را طراحی نمایند.
انتقاد از واقعیت درمانی
در برخی موارد رویکرد واقعیت درمانی به موجب برخورداری از مواضع مخالفت با برخی نظریه های روانشناسی مورد انتقاد قرار می گیرد.
یکی از موضوعات مورد انتقاد واقعیت درمانی، عدم به رسمیت شناسایی اختلالات روانی است. در جامعه کنونی طیف گسترده ای از اختلال های روانی مشهود است و روان شناس های متعددی برای آسیب شناسی، درمان و طبقه بندی گونه های مختلف آن در تلاش هستند.
درمانگران رویکرد های تحلیلی معتقد هستند که ویلیام گلاسر قدرت ناخودآگاه انسان را نادیده گرفته است. عده ای از منتقدان نیز اذعان دارند رویکرد واقعیت درمانی سبب می شود تا درمانگر در موقعیت بی طرفی، قضاوت های شخصی را وارد فرایند مشاوره کند.
بیشتر بخوانید:
همچنین بخوانید:
