روانشناسی یادگیری یک علم نظری است که با تعامل افراد با محیط و نحوه یادگیری تمرکز دارد. یادگیری شامل تغییراتی است که در توانایی انسان شکل می گیرد و پس از مدتی دستخوش تغییر می گردد. روانشناسی یادگیری نظریه های گسترده ای از روانشناختی در ارتباط با یادگیری را پوشش می دهد. ما در این مقاله قصد داریم درباره ماهیت و اصول روانشناسی یادگیری مطالبی را ارائه دهیم.
روانشناسی یادگیری
انسان در راستای تداوم زندگی و سازگاری با تغییرات جهان نیازمند یادگیری است. یادگیری یک فرایند است که به مبحث روانشناسی یادگیری اختصاص می یابد. درواقع یادگیری یکی از مباحث حائز اهمیت در رشته روانشناسی به شمار می رود.
یادگیری تغییراتی است که در توانایی انسان شکل می گیرد و پس از مدتی دستخوش تغییر و تحول می گردد. لذا یادگیری در مقایسه با فرایند های رشد و نمو انسان در تضاد است.
روانشناسی یادگیری به عنوان یک علم نظری، نظریه های گسترده ای از روانشناختی در ارتباط با یادگیری را پوشش می دهد.
در روانشناسی یادگیری در تعامل افراد با محیط و نحوه یادگیری تمرکز می شود. رواشناسی یادگیری از منظر روانشناس ها یک تغییر رفتاری پایدار است که تحت تاثیر تجارب به وجود می آید.
یکی از نخستین متفکرانی که ثابت کرد می توان با یادگیری به تغییرات رفتاری دست یافت، جان بی واتسون نام دارد. علاوه بر این، پیل معتقد است تغییرات فردی حاصل تغییر در محیط هستند.
به استناد از برخی روایات روانشناسی یادگیری بر سه عنصر کلیدی تاکید دارد. نخست اینکه یادگیری دربردارنده تغییرات رفتاری است که قادر است به وضعیت بهتر یا بدتر مبدل گردد. ثانیا بهتر است تغییرات رفتاری ناشی از تمرین و تجربه شکل بگیرد. بدین ترتیب تغییراتی که در دوره بلوغ و رسش شکل می گیرند، جزء یادگیری قرار ندارد.
علاوه بر این، ضرورت دارد تا تغییرات رفتاری به صورت طولانی مدت و دائمی شکل بگیرند.
بر اساس روانشناسی یادگیری، پروسه یادگیری از بدو تولد الی مرگ تداوم پیدا می کند. انسان در طول عمر در تلاش است تا به یادگیری مباحث مختلف بپردازد و با نیاز های متغیر محیطی سازگاری پیدا کند.
در راستای شکل گیری یادگیری دو مولفه تمایلات ذاتی و وجود محرک در محیط نقش بسزایی ایفا می کنند. تمایلات ذاتی شامل حالت های غریزی و عاطفی است. در واقع انسان با ایجاد بازسازی در تجربه هایی که تحت تاثیر تمایلات غریزی و عاطفی شکل گرفته است، به یادگیری می پردازد.
شکل گیری فرایند یادگیری تحت تاثیر عوامل گوناگونی نظیر میزان رشد، وراثت، محیط خانواده و اجتماع قرار دارد. یادگیری نتیجه تعامل انسان با محیط اطراف است که فرد را تحت تاثیر قرار می دهد. تجربه ی تعامل انسان با محیط سبب می شود تا فرد برای مواجه با محیط به تغییر و اطلاح رفتار ها بپردازد.
همچنین بخوانید:
نظریه یادگیری و ساخت گرایی پیاژه (Piaget)
گونه های مختلف یادگیری در روانشناسی
یادگیری کلامی
یادگیری کلامی در راستای برقراری ارتباط کلامی کاربرد دارد. ارتباط کلامی به زبان اختصاص دارد و شامل اشکال گوناگونی نظیر اصوات، شکل ها، نماد ها، علائم، کلمات و اصوات می شود.
یادگیری نگرش
بخش عمده ای از رفتار های انسان تحت تاثیر گرایشات فردی شکل می گیرند. در واقع رفتار های مثبت و منفی انسان طبق تمایلات نگرشی به وجود می آیند.
یادگیری حرکتی
یادگیری حرکتی به مجموعه فعالیت هایی اطلاق می شود که با هماهنگی عضلات بدن زمینه ساز یادگیری هستند. از سری فعالیت های روزانه که نیازمند یادگیری هستند می توان به رانندگی، پیاده روی و دویدن اشاره کرد.
یادگیری تبعیض
به یادگیری که میان محرک های مختلف با پاسخ های مناسب تمایز برقراری می سازد، محرک تبعیض یا یادگیری تبعیض اطلاق می شود.
یادگیری اصول
در مدیریت موثر یک فعالیت، یادگیری اصولی نقش بسزایی دارد. یادگیری اصولی زمانی شکل می گیرد که فرایند یادگیری براساس قاعده و اصول پیش رود.
یادگیری مفهومی
یادگیری مفهومی با فرایند های شناختی حائز اهمیت نظیر هوش، استدلال و تفکر همراه خواهد بود. بهتر است بدانید یادگیری مفهومی در خصوص شناسایی و شناخت امور مختلف کاربرد گسترده ای دارد.
اصول روانشناسی یادگیری
در سال های اخیر اصول برتر روانشناسی یادگیری درخصوص بهبود استراتژی های آموزشی و یادگیری دانش آموزان ارائه شده است.
اصول روانشناسی یادگیری در حوزه های عملکرد روانشناختی سازماندهی می شوند. این اصول شامل شناخت و یادگیری، انگیزه ابعاد اجتماعی و عاطفی، زمینه و یادگیری و ارزیابی می گردد.
ذهنیت رشد
در عملکرد شناختی و یادگیری دانش آموزان باور یا تصورات مرتبط با هوش و توانایی دخیل هستند. به طور کلی رشد شناختی و یادگیری از محدوده کلی رشد فراتر است.
تحقیقات حاکی از آن دارند که یادگیرندگانی که ذهنیت رشد را دارند از هوشی انعطاف پذیر بهره مند هستند و می توانند بر اهداف تمرکز داشته باشند.
یکی از راه های عالی برای شروع سال تحصیلی در روانشناسی، بحث درباره رشد در برابر ذهنیت های ثابت است. زیرا به دانش آموزان کمک می کند تا درباره باور هایی که سبب اثربخشی در هوش می شوند را شناسایی کنند.
دانش و تجربیات گذشته
بی شک در امر یادگیری، دانش و تجربیات گذشته نقش بسزایی دارد. تحقیقات بیانگر آن هستند که دانش قبلی در رشد و تغییر مفهومی تاثیر گذار است.
دانش آموزان با رشد مفهومی به اطلاعات فردی اضافه می کنند و با تغییر مفهومی به اصطلاح تصورات نادرست و اشتباهات رایج در دانش می پردازند.
برای تسهیل رشد و تغییر مفهومی ضرورت دارد برای کسب سطح پایه قبل از آغاز واحد درسی، ارزشیابی تکوینی انجام شود. با ارزشیابی تکوینی می توان روند رشد و تغییر مفهومی را تسهیل بخشید.
زمینه تسهیل
شکل گیری یادگیری عمیق و رشد یک دانش آموز هنگامی توسعه پیدا می کند که دانش آموزان با کمک مربیان یادگیری را از یک زمینه به زمینه دیگر انتقال دهند.
اگر مربیان به یادگیری عمیق توجه ویژه ای داشته باشند، زمینه برای تعمیم یادگیری به زمینه های جدید برای دانش آموزان فراهم می شود. برای توسعه این مهارت، دانش آموز ملزم است برای ایجاد راه حل های بالقوه برای حل مشکلات واقعی از درکیات خود استفاده نماید.
تمرین
یکی از اصول روانشناسی یادگیری، تمرین است. تمرین با توضیح استراتژی های مبتنی بر تجربی سبب می شود تا دانش آموز مطالب آموزشی را به طرز موثری در حافظه بلند مدت رمزگذاری نماید.
بهتر است بدانید دانش آموزان می توانند از طریق ارزیابی مسائل تمرینی، فعالیت ها و آزمون های نمونه میزان مهارت، دانش و اعتماد به نفس فردی را افزایش دهند.
بازخورد
در خصوص یادگیری بازخورد در موعد مناسب، واضح و توضیحی اهمیت دارد. بازخورد به عنوان یک اصل روانشناسی یادگیری در برجسته سازی پاسخ های مربی نقش دارند و بهترین شیوه ارائه بازخورد به دانش آموزان را در خصوص افزایش انگیزه یادگیری نشان می دهد.
خود تنظیمی
مهارت های خودتنظیمی نظیر توجه، سازماندهی، خودکنترلی، برنامه ریزی و استراتژی های حافظه، یادگیری و تعامل را بهبود می بخشد. این مهارت می تواند از طریق آموزش مستقیم، الگوسازی و سازماندهی کلاس درس آموزش داده می شود.
خلاقیت
خلاقیت یک اصل انعطاف پذیر است که می توان آن را پرورش داد. در واقع در دنیای تکنولوژی محور قرن بیست و یکم، خلاقیت یک مهارت حیاتی به شمار می رود. لذا از آنجایی که خلاقیت یک ویژگی پایدار نیست می توان آن را با آموزش، پرورش و افزایش داد.
خلاقیت در روانشناسی یادگیری می تواند شامل فرصت هایی برای پروژه های تحقیقاتی، پروژه های ویدئویی، نمایش ها و ساخت مدل باشد.
انگیزه درونی
انسان به صورت درونی نسبت به یادگیری تمایل دارد. جالب است بدانید عملکرد انسان زمانی بهبود پیدا می کند که برای رسیدن به یادگیری میزان انگیزه درونی در مقایسه با انگیزه بیرونی در سطح بالاتری باشد.
اهداف تسلطی
دانش پژوهان در مواجه با وظایف چالش برانگیز پافشاری می کنند و هنگامی که به جای اهداف عملکردی به اتخاذ اهداف تسلط می پردازند می توانند اطلاعات را عمیق تر پردازش نمایند.
افرادی که اهداف تسلط را تشکیل می دهند، روی دستیابی به مهارت های جدید و افزایش توانایی های موجود متمرکز هستند اما دانش پژوهانی که اهداف عملکردی را توسعه می بخشند، عمدتا به نشان دادن توانایی کافی تمرکز دارند.
به احتمال زیاد کسانی که اهداف تسلط دارند، انگیزه بیشتری برای یادگیری مهارت های جدید و دستیابی به سطوح بالاتری از شایستگی دارند.
مشخص سازی هدف
تعیین اهداف کوتاه مدت خاص انگیزه را بیشتر از تعیین اهداف بلند مدت کلی و بیش از حد چالش برانگیز افزایش می دهد.
اصل تعیین هدف بیان می کند که چگونه دانش پژوهان می توانند از اهداف کوتاه مدت برای افزایش خودکارآمدی و ایجاد اهداف بزرگ تر استفاده نمایند.
یکی از مهم ترین ویژگی های افراد پیشرفت گرا، ریسک پذیری است. از آنجایی که در اصل مشخص سازی هدف دانش پژوه به تجربه کردن موفقیت با اهداف نزیک تری می پردازد، احتمال می رود که بتواند به یک ریسک پذیر مبدل گردد. با ریسک پذیری فرد می تواند به اهداف بزرگ تر دسترسی پیدا کند.
روابط بین فردی
روابط و ارتباطات بین فردی ضمن اهمیت در فرآیند یاددهی – یادگیری، در رشد اجتماعی دانش پژوه امری حیاتی به شمار می رود.
اصل روابط بین فردی رهنمود های دقیق و مشخصی را برای بهبود روابط مربی و دانش پژوه ارائه می دهد.
زمینه های اجتماعی
یکی ازاصل های اساسی روانشناسی یادگیری، زمینه های اجتماعی است که به ابعاد اجتماعی و عاطفی اختصاص می یابد. این اصل همواره بر آن است که چگونه جوامع مختلف اعم از خانواده و گروه های همسالان و فرهنگ نظیر باور ها، ارزش ها و هنجار های رفتاری در یادگیری یک دانش پژوه تاثیر می گذارد.
انتظارات و پشتیبانی
اصل انتظارات و پشتیبانی نقش بسزایی در مدیریت محیط آموزشی دارد. مدیریت موثر بر اساس تنظیم و برقراری ارتباط، پرورش روابط مثبت و ارائه سطح بالایی از حمایت است. این اصل تکنیک های عملی را برای ایجاد فرهنگ پیشرفت تحصیلی بالا و رفتار مثبت کلاسی در سطوح مختلف آموزشی برجسته می کند.
طرز رفتار
در زمینه یادگیری اصل رفتار برای مدیریت فضای آموزشی حائز اهمیت است. در اصل رفتار روانشناسی یادگیری، انتظارات برای رفتار و تعامل اجتماعی آموزش داده می شود.
ارزیابی تکوینی
ارزیابی های تکوینی عمدتا به عنوان بخشی از تمرین روزمره مورد استفاده قرار می گیرند. چنین ابزار هایی برای جمع آوری شواهد در مورد پیشرفت یادگیری دانش پژوه در خصوص ارائه راهنمایی موثر طراحی شده است.
بهره گیری از ارزیابی تکوینی باعث می شود تا دانش پژوه به اهداف یادگیری دست یابد و مسئولیت های بیشتری را درباره فرآیند یادگیری بپذیرد.
توسعه و سنجش ارزیابی
ارزیابی های تکوینی باید از منظر پایایی و اعتبار مورد ارزیابی قرار بگیرند. برای درک داده های ارزیابی باید تفسیر اطلاعات به صورت صریح، منصفانه و مناسب شکل بگیرد.
وجه تمایز یادگیری و حفظ مباحث
میان دو مفهوم یادگیری و حفظ مباحث ارتباط گسترده ای وجود دارد. با این وجود وجه تمایز هایی میان این دو مفهوم مشهود است.
روانشناسی یادگیری به تعریف فرایند یادگیری می پردازد و خواستار اصلاح رفتار های بعدی انسان است. برای بازگردانی اطلاعات و تجربیات گذشته، حافظه کاربرد دارد. هنگامی که عمل یادگیری انجام می شود، اطلاعات در حافظه به خاطر سپرده می شود تا فرد در زمان مناسب آن را بازیابی نماید.
وجه تمایز یادگیری و حفظ مباحث به معنا و مفهوم اختصاص دارد. در یادگیری واقعیت های مختلف سبب شکل گیری یک مفهوم کلی می شوند. این در حالی است که در حفظ یک مطلب فرد به واقعیت آن پی می برد و با ایجاد تغییرات جزئی دیگر معنایی برای آن نمی یابد.
بدین ترتیب برای یادگیری و به خاطر سپردن اطلاعات باید یک مفهوم را درک کنید. در طی این روند اطلاعات در حافظه بلند مدت ذخیره می گردند.
جمع بندی مطالب
همان طور که بیان کردیم روانشناسی یادگیری به عنوان یک علم نظری، نظریه های گسترده ای از روانشناختی در ارتباط با یادگیری را پوشش می دهد. روانشناسی یادگیری در تعامل افراد با محیط و نحوه یادگیری تمرکز دارد. این نوع روانشناسی از منظر روانشناس ها یک تغییر رفتاری پایدار است که تحت تاثیر تجارب به وجود می آید.
گونه های مختلف یادگیری در روانشناسی شامل یادگیری کلامی، حرکتی، نگرش، تبعیض، اصول و مفهومی می شود.
اصول برتر روانشناسی یادگیری درخصوص بهبود استراتژی های آموزشی و یادگیری دانش آموزان ارائه شده است.
مهم ترین اصول روانشناسی یادگیری به شرح ذیل است:
- ذهنیت رشد
- دانش و تجربیات گذشته
- زمینه تسهیل
- تمرین بازخورد
- خودتنظیمی
- خلاقیت
- انگیزه درونی
- اهداف تسلطی
- مشخص سازی هدف
- روابط بین فردی
- زمینه های اجتماعی
- انتظارات و پشتیبانی
- طرز رفتار
- ارزیابی تکوینی
- توسعه و سنجش ارزیابی
توجه: جهت بهبود مهارت های شخصی و رسیدن به خودشناسی، می توانید از دوره های توسعه فردی موسسه هفتاد استفاده کنید.
بیشتر بخوانید:
