کار درمانی ذهنی یک رشته توانبخشی است که برای درمان شرایط سلامت روان مفید واقع می باشد. عمده تمرکز کار درمانگران ذهنی به مسائل مرتبط با روان اختصاص دارد. از سری کاربرد های کار درمانی ذهنی می توان به بهبود اختلالات رفتاری، خلقی، شخصیت، ژنتیک و یادگیری اشاره کرد. ما در این مقاله قصد داریم درباره ی ” کاردرمانی ذهنی چیست؟ کاربردهای کاردرمانی ذهنی” اطلاعاتی را ارائه دهیم.
کار درمانی ذهنی چیست؟
به طور کلی کاردرمانی به عنوان یک رشته توانبخشی شامل سه حوزه ذهنی، روانی و جسمانی می شود. کار درمانی در سلامت روان یک خدمت تخصصی به شمار می رود. این رشته توانبخشی نقشی محوری در حمایت از افرادی دارد که به موجب شرایط سلامت روان در رنج هستند.
یکی از شاخه های کاردرمانی که در تقویت و درمان مهارت های ذهنی موثر واقع است، کاردرمانی ذهنی می باشد. در این نوع کار درمانی ارتباط بین ذهن و جسم در نظر گرفته می شود. سپس بر اساس ارتباط موجود بین ذهن و جسم یک برنامه معین در خصوص تقویت ارتباطات ارائه می گردد.
برخی کودکان تحت تاثیر اختلال های گوناگون در مراحل رشد با تاخیر مواجه می شوند. کار درمانی ذهنی کمک می کند تا با کسب توانایی، اختلاف حاکم میان سن رشد و سن تقویمی کاهش پیدا کند.
عمده تمرکز کاردرمانگران ذهنی به مسائل مرتبط با روان و سلامت جسم اختصاص دارد. در واقع ضعف در مهارت های حرکتی که با یکپارچگی حسی و حرکتی در ارتباط هستند، در کاردرمانی ذهنی مد نظر قرار می گیرند.
علاوه بر این هدف کاردرمانی ذهنی شامل اتحاد درمانی، ارزیابی شناختی، استراتژی های حسی، فرایند گروهی، مهارت های اجتماعی- عاطفی و مشارکت در فعالیت های یادگیری روزانه می شود.
همچنین بخوانید:”راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM) چیست؟“
مزیت های کار درمانی ذهنی
اصلی ترین هدف کاردرمانی ذهنی کمک به بیماران برای مشارکت در فعالیت های روزمره است. برای این منظور ابتدا نقاط ضعف بیمار به ویژه کودکان شناسایی می شود. زین پس اقداماتی در خصوص بهبود توانایی ها و ارتقا ارتباطات شکل می گیرد.
یکی از فواید بالقوه کاردرمانی ذهنی، بهبود مشکلات حسی و تقویت مهارت های بازی است. از سری مزیت های کاردرمانی ذهنی می توان به بهبود تعادل، درمان مشکلات ادراکی- بینایی، ارتقا مهارت های ارتباطی، درمان مشکلات حسی و رشد مهارت های ترسیمی اشاره کرد.
جالب است بدانید که کاردرمانی ذهنی طبق مراحل تکامل کودکان و تاخیر های رشدی تشکیل شده است.
گستره ی حیطه های کار در کاردرمانی ذهنی به شرح ذیل است:
- بهبود مهارت ترسیم و نوشتن
- آمادگی برای دستور پذیری و افزایش آستانه تحمل
- تقویت توجه و تمرکز
- بهبود مهارت های حرکتی ظریف و درشت
- ارتقا عملکرد حافظه
- تقویت مهارت حل مسئله، استدلال و قضاوت
کاربردهای کار درمانی ذهنی
کاربرد کاردرمانی ذهنی شامل گروه های سنی مختلف اعم از کودکان و بزرگسالان می شود. در واقع کار درمانی ذهنی برای کودکان و بزرگسال هایی که در انجام مهارت های جزئی و کلی با مشکل مواجه هستند، مناسب می باشد.
کار درمانی ذهنی می تواند مشکلات مرتبط به مهارت های حرکتی و حسی را درمان نماید. همچنین افرادی که در ادراک بینایی، عملکرد حسی و کارکرد مخچه مشکل دارند، می توانند تحت درمان کاردرمانی ذهنی قرار بگیرند.
در ادامه کاربرد های کاردرمانی ذهنی را بیان می کنیم:
- اختلالات حسی- حرکتی
- ناتوانی در یادگیری، نوشتن و خواندن
- اختلال های نافذ رشدی اعم از اوتیسم
- مبتلایان به فلج مغزی
- اختلال کمبود توجه- بیش فعالی
- آسیب های ذهنی و مغزی به ویژه سکته
- اختلالات رفتاری اعم از جویدن ناخن و پرخاشگری
- سندرم های ژنتیکی و مادرزادی اعم از سندروم تورت و داون
- تاخیر رشدی
- دیستروفی عضلانی
- شیزوفرنی
- فوبیا
- اختلال ریاضی
- استرس مزمن
- مشکلات روحی و خلقی نظیر افسردگی، دوقطبی و …
- وسواس فکری- عملی
- مشکل در برقراری ارتباط
- اختلال در حواس و حافظه
- اختلالات مخچه
- ضعف در مهارت های ترسیمی
- اسکیزوفرنی
- اختلال های شخصیت نظیر اسکیزوتایپال، اسنیرویید
- سوء مصرف مواد مخدر
- مشکلات مرتبط با سالمندی و کهن سالی
- عقب ماندگی ذهنی
همچنین بخوانید:”رفتاردرمانی دیالکتیک (DBT) چیست؟ کاربرد DBT“
درمان اختلال کمبود توجه- بیش فعالی
کاردرمانی ذهنی برای کمک به مبتلایان به اختلال کمبود توجه- بیش فعالی موثر واقع است. در این رویکرد درمانی سعی می شود تا عملکرد حافظه بهبود پیدا کند. کودکان مبتلا به این نوع اختلال در سطح توجه دچار نقش هستند و تحت تاثیر آن عملکرد ضعیفی دارند.
کاردرمانی ذهنی تلاش می کند تا میزان تکانشگری را کاهش دهند و سطح توانایی در کنترل پرخاشگری را دستخوش تغییر نماید.
بهبود علائم اختلالات طیف اوتیسم
حیطه ی کاری کاردرمانی ذهنی برای درمان اختلالات طیف اوتیسم شامل بهبود عملکرد های شناختی، بهبود توانایی در برقراری ارتباط در کودک، تقویت دستور پذیری و بهبود تئوری ذهن می شود.
درمان اختلالات یادگیری
اختلالات یادگیری حاکی از وجود ضعف در حیطه های آموزشی نظیر درک مطلب، حافظه، نقص در توجه و ادراکات بینایی دارد. کار درمانگران ذهنی با ریشه یابی سعی دارند موانع و عوامل ایجاد کننده اختلال در امر یادگیری را بهبود ببخشند.
بهبود سندرم داون
کاردرمانی ذهنی در مبتلایان به سندرم داون با هدف جلوگیری از تاخیر رشدی، مهارت های حرکتی ظریف و رشد ذهنی را آموزش می دهد. همچنین تلاش می کند تا عملکرد های شناختی حافظه و توجه را بهبود ببخشد.
رویکرد های کار درمانی ذهنی
در کاردرمانی ذهنی از تکنیک های درمانی گسترده اعم از بازی درمانی، رفتار درمانی و حرکت درمانی استفاده می شود. درمانگران در ترکیب فعالیت های درمانی مختلف توانا هستند و برای عاید شدن روند درمان از بهترین رویکرد های درمانی استفاده می نمایند.
رویکرد شناختی
یکی از رویکرد های موثر در کاردرمانی ذهنی متد شناختی با عنوان ” cognitive” است. در این رویکرد به جنبه های شناختی اعم از حل مسئله، توجه، حافظه و کارد های اجرایی تمرکز می شود.
درمانگر در متد شناختی مسائل ایجاد کننده مانع در انجام فعالیت های طبیعی را دستخوش تغییر می سازد. برای این منظور ممکن است با هدف بهبود زندگی فرد تغییراتی در محیط زندگی و کار شخص شکل بگیرد.
علاوه بر این، در رویکر شناختی برای انجام با کیفیت وظایف ابزار های خاصی در اختیار بیمار قرار می گیرد.
کار درمانگران ذهنی به صورت گروهی آموزش هایی را در حوزه مدیریت مالی، آمادگی شغلی، مهارت های زندگی، تغذیه، آشپزی درمانی و … می بینند.
بیشتر بخوانید: کارگاه بازی درمانی کودکان
یکپارچگی حسی
یکپارچگی حسی نوعی فرایند عصبی رفتاری به شمار می رود که حاصل یک رفتار است. در متد یکپارچگی حسی (sensory integration) اطلاعات حسی لازم برای رفتار از بخش های مختلف مغز یکپارچه می شوند. بدین ترتیب یک رفتار انطباقی به وجود می آید.
رویکرد درکی- حرکتی
در رویکرد درکی- حرکتی، رفتار های کودک دارای معنا و مفهوم شناختی است. در این رویکرد اکثر جنبه های حرکتی با برنامه ریزی شکل می گیرد.
متد درکی- حرکتی برای کودکانی که در گروه سنی خردسال (5 الی 7) سال قرار دارند و نیازمند کسب مهارت های جدید هستند، مفید واقع است.
تکنیک هماهنگی بدن و تعادل
یکی از تکنیک‌هایی که در کاردرمانی ذهنی کاربرد دارد، برای بهبود هماهنگی بدن و تعادل آن است. با اجرای این تکنیک فرد بیمار می‌تواند، ارتباط مناسبی بین بدن و سیستم عصبی خود برقرار کند. همچنین با انجام تمرینات مناسب می‌تواند، تعادل بدن خود را بهبود ببخشد.
یکی از نمونه تمرین‌های کاربردی این روش به‌این صورت انجام می‌شود که فرد باید روی دست‌ها و زانوهای خود بنشیند و باسن را روی کف پاهایش قرار دهد. در این شرایط یکی از اعضای خانواده باید توپی را به سمت او بغلتاند. بیمار باید به سمت جلو حرکت و توپ را با کمک سر به سمت کمک درمانگر خود ارسال کند. این تمرین به بهبود سیستم عصبی و هماهنگی بدن بیمار کمک می‌کند.
تکنیک بازسازی شناختی
این تکنیک کاردرمانی ذهنی به بیماران کمک می‌کند تا الگوهای منفی ذهنی خود را که تخریب‌گر هستند، به چالش بکشند و تغییر دهند. در بازسازی شناختی فعالیت‌هایی در منزل انجام می‌گیرد که مغز بیمار را به چالش می‌کشد تا آن را سالم نگه‌دارد. این فعالیت‌ها شامل جور کردن پازل‌های مختلف، بازی با کلمات و یادگیری یک زبان یا مهارت جدید می‌شود.
فعالیت‌های بازسازی شناختی مانند یک محرک عالی برای مغز عمل می‌کنند. این فعالیت‌ها باعث ایجاد احساس موفقیت، حفظ عملکردهای شناختی و جلوگیری از زوال عقل در افراد سالمند می‌شود. این کارها باید در یک برنامه روزانه به‌صورت مداوم انجام شود تا به‌نتیجه مناسب برسد.
بیشتر بخوانید: سلامت شناختی چیست؟
تکنیک ذهن آگاهی، بهبود تمرکز و حافظه
تمرینات مربوط به ذهن آگاهی و بهبود تمرکز پایه و اساس کاردرمانی ذهنی در خانه است. استفاده از تکنیک‌های ذهن آگاهی سطح استرس بیمار را کاهش می‌دهد. بهترین نوع تمرینات برای این تکنیک تمرینات یوگا و تمرکز برای تنفس صحیح هستند. با اختصاص چند دقیقه از روز برای انجام این تمرینات میزان تمرکز بیمار بهبود میابد.
همچنین انجام برخی فعالیت‌های روزانه مانند غذاخوردن نیز نوعی تمرین برای تمرکز حواس محسوب می‌شود. در این تمرین بیمار باید روی طعم و بافت غذا تمرکز کند. هدف از این تمرین افزایش سطح آگاهی ذهن و تقویت حافظه است که در طول زمان می‌تواند وضعیت ذهنی بیمار را بهبود دهد.
تکنیک تمدد اعصاب
تکنیک‌های تمدد اعصاب در کاردرمانی ذهنی در خانه نقش بسیار مهمی در کاهش استرس و اضطراب ناشی از چالش‌ها و مشغله‌های دنیای امروزی را ایفا می‌کند. تمرین‌های این تکنیک بسیار ساده است و در منزل به‌راحتی قابل اجرا است. این تکنیک‌ها شامل تنفس عمیق و آرام‌سازی عضلات هستند. با ایجاد یک فضای مناسب و آرام در خانه برای انجام این تمرینات و کنترل سطح استرس بیمار اثربخشی این روش بیشتر می‌شود.
تکنیک درمان و بهبود عملکرد حرکتی
در کاردرمانی ذهنی در منزل برای بهبود عملکرد حرکتی اعضای بدن از تمریناتی استفاده می‌شود که از قبل باید حتما توسط کاردرمانگر به خانواده بیمار آموزش داده شده باشد. این آموزش برای انجام صحیح تمرینات توسط بیمار نیاز است. تمرینات حرکتی شامل مشت و باز کردن دست‌ها، کشش عضلات و تمرینات دیگر مربوط به آرنج‌ها و زانوها هستند. هدف اصلی این نوع از کاردرمانی حذف حساسیت اعصاب بدن، افزایش قدرت عضلات و افزایش و بهبود دامنه حرکتی است.
تکنیک قرار گرفتن در معرض فعالیت‌های روزانه
ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزانه پیامدهای سنگین روانی را برای شخص به‌دنبال دارد. در همین راستا فرد اعتماد به‌نفس، روابط و اهداف زندگی خود را از دست می‌دهد. کاردرمانی ذهنی در خانه به این افراد برای بازگشت به زندگی اصلی و شغل کمک می‌کند. همچنین سلامت روان آن‌ها بهبود می‌بخشد.
این تکنیک کاردرمانی ذهنی در خانه به بیمار برای انجام فعالیت‌های ساده که به دلیل اعتماد به‌نفس نمی‌تواند انجام دهد، کمک می‌کند. در این روش اعتماد به‌نفس بیمار افزایش می‌یابد. همچنین توانایی سازگاری با محیط اطراف و فعالیت‌های مختلف را کسب می‌کند.
تکنیک حل مسئله
آموزش مهارت‌های حل مسئله به‌عنوان یکی از تکنیک‌های مهم در کاردرمانی ذهنی استفاده می‌شود. این مهارت‌ها به بیمار برای شناخت مشکلات و یافتن راه حل صحیح کمک می‌کند. این مهارت چند گام دارد که عبارتند از:
- شناسایی مشکلات با بیان کردن آن‌ها
- یادداشت راه‌حل‌هایی که به ذهن می‌رسد و توسعه آن‌ها
- بررسی جوانب مثبت و منفی هر راه‌حل‌ها
- انتخاب یک راه‌حل به‌عنوان بهترین راه
- امتحان کردن راه‌حل انتخابی
توجه داشته باشید که پس از اجرای راه‌حل اگر پاسخ مناسبی از آن دریافت نشود، بیمار همیشه می‌تواند از لیست خود راه‌حل دیگری را انتخاب و امتحان کند.
بیشتر بخوانید:
