امید درمانی یک رویکرد نوین در روانشناسی و روان درمانی است که در تلاش است تا با القا امید سطح رضایت از زندگی در افراد را افزایش دهد. سه مولفه ی هدفمندی، برنامه ریزی و تناسب برنامه با توانایی های فردی امید را شکل می دهند. ما در این مقاله قصد داریم درباره ی چیستی، کاربرد، مزیت و رویکرد های امید درمانی مطالبی را ارائه دهیم.
مفهوم امید درمانی
به طور کلی امید یک احساس مبتنی بر تفکرات است که در آن شخص احساس می کند می تواند به خواسته های درونی خویش دست یابد. فردی که دارای احساس امید است در ذهن یک نقطه مطلوب را در نظر می گیرد و کلیه اقدامات خویش را در جهت دستیابی به آن برنامه ریزی می نماید.
مجموعه ای از مولفه هایی نظیر برخورداری از یک هدف ذهنی، برنامه ریزی برای دستیابی به اهداف و تناسب برنامه ها با توانایی فردی در خصوص عملی سازی برنامه ها امید را شکل می دهند.
یکی از رویکرد های نوین در روانشناسی و روان درمانی، امید درمانی است. هدف از رویکرد امید درمانی افزایش عوامل مثبت زندگی اعم از عزت نفس، رضایت و بهزیستی است که با بهره گیری از برنامه ریزی و تناسب برنامه ها با توانایی ها شکل می گیرد.
امید درمانی به عنوان یک رویکرد نوین در روانشناسی به انسان کمک می کند تا مسئولیت زندگی خویش را بر عهده بگیرد. سپس با اخذ کنترل امور شرایط زندگی خود را بهبود ببخشد.
در امید درمانی تلاش می شود تا احتمال ابتلا به بیماری های روحی- روانی اعم از اضطراب و افسردگی کاهش پیدا کند.
همچنین بخوانید : کار درمانی ذهنی چیست؟ کاربردهای کار درمانی ذهنی
امید درمانی؛ از گذشته تا کنون
بر اساس دیدگاه روانشناسی در ادوار گذشته انسان می تواند با کاهش درد و رنج صفات مثبت را گسترش دهد. با وجود اینکه مراجع کنندگان با دران بیماری به کارکرد مثبت تری دست می یافتند، اما صفت های مثبت در آنان شکل نمی گرفت.
بدین ترتیب روان شناسان بر صدد آن در آمدند تا اصلی ترین هدف درمان را ایجاد صفات مثبت در نظر بگیرند. این رویکرد جدید زمینه ساز شکل گیری امید درمانی در روانشناسی شد که در تلاش است تا امید را در افراد ترویج سازد.
عوامل دخیل در شکل گیری ناامیدی
شکل گیری ناامیدی در زندگی تحت تاثیر عوامل گوناگون قرار دارد.
همانطور که بیان کردیم سه مولفه ی اساسی هدفمندی، برنامه ریزی و وجود تناسب میان برنامه ریزی و توانایی زمینه ساز شکل گیری امید هستند. بی شک فقدان یک مولفه در زندگی فرد را مستعد ناامیدی قرار می دهد.
انسان مسائل را از سه بعد تجزیه و تحلیل می کند. در ادامه سه بعد اصلی تشکیل دهنده احساس ناامیدی را شرح می دهیم.
کلی و اختصاصی
در بعد کلی و اختصاصی باور بر آن است که شرایط در کلیه جنبه های زندگی با مشکل مواجه است.
روانشناس ها بر این باور هستند که اگر فرد رویداد های منفی زندگی را به صورت کلی، پایدار و درونی قلمداد نماید به احساس ناامیدی دچار می گردد. بدین ترتیب با تغییر دیدگاه های ذهنی احساس امید در وی روشن می گردد.
بعد درونی و بیرونی
یکی از عوامل شکل گیری ناامیدی به بعد درونی و بیرونی اختصاص دارد. در این بعد فرد گمان می کند شرایط سخت تحت تاثیر رفتار های فردی شکل گرفته است. همچنین ممکن است باور کند که مشکلات تحت تاثیر رفتار اطرافیان و خارج از اختیار او به وجود آمده اند.
پایداری و گذرا
در بعد پایداری شخص گمان می کند شرایط موجود به طور دائم و پایدار خواهد ماند و در بعد گذرا فرد احساس توانایی در تغییر شرایط را دارد.
مزیت های بهره گیری از امید درمانی
- بهبود کیفیت خواب
- القا امید
- افزایش مهارت برنامه ریزی
- بهبود خلق و خو
- ترویج افکار مثبت
- کاهش افکار منفی
- افزایش انرژی
- تقویت عزت نفس
- افزایش سطح اعتماد به نفس
کاربرد امید درمانی
در اصطلاح عامیانه کلمه امید بیانگر یک تفکر غیر واقعی و آرزو درونی است. اما کلمه امید برای روانشناسان به یک حالت ذهنی اشاره دارد. بر اساس روانشناسی مثبت گرا به وضعیتی که در ان فرد در جست و جوی اهداف دست یافتنی و چالش برانگیز است، امید اطلاق می شود.
امیددرمانی به مراجع کمک می کند تا اهداف خود را به روشنایی تعیین کنند. به شناسایی مسیر های موفقیت بپردازند و انرژی ذهنی مورد نیاز در خصوص دستیابی به اهداف را کسب نمایند.
میزان موفقیت در رویکرد امید درمانی به همکاری فرد بستگی دارد. در واقع اگر مراجع به صورت هوشیارانه در جلسات خحاضر شوند. سپس با درک معنا و مفهوم گفته های روان درمانگر به انجام تمرین ها بپردازند، امید درمانی با موفقیت شکل می گیرد.
پژوهش ها حاکی از آن دارند که امیدواری در شکل گیری احساس رضایت، بهزیستی و عزت نفس کمک شایانی می کند. همچنین با کاهش احتمال فرد به بیماری های روانی منجر به شکل گیری رویکرد درمانی می گردد.
عنوان بهترین کاربرد امید درمانی به درمان بیماران مبتلا به افسردگی اختصاص دارد. در واقع بیماران افسرده به موجب تجربه مشکلات سخت واکنش بهتری به امیددرمانی دارند.
امید درمانی برای بیمار هایی که تحت تاثیر ابتلا به اسکیزوفرنی، عقب ماندگی ذهنی و دمانس پیشرفته در سخن گویی و انجام فعالیت ها ناتوان هستند، موثر واقع نمی باشد.
از سری کاربرد های امید درمانی می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- درمان افکار ناامیدی
- افسردگی خفیف
- تحریک پذیری
- ایجاد انگیزه برای بیماران سرطانی
- کاهش نشانه های پریشانی
- درمان تروما
- کاهش تنش های ناشی از تجربه تجاوز جنسی
رویکرد ها و تکنیک های امید درمانی
یادگیری مولفه های اساسی امید
امید درمانی دارای سه گزینه اساسی اعم از هدفمندی، برنامه ریزی و تناسب برنامه با توانایی های فردی است. در طول امید درمانی درمانگر در تلاش است تا بر اساس سه مولفه ی تشکیل دهنده امید مشکلات زندگی بیمار را حل و فصل نماید.
یادگیری مولفه های امید به عنوان یک تکنیک حمایت کننده و عملی کمک شایانی به بهبود وضعیت مراجع می کند. این عوامل به فرد کمک می کند تا مشکلات روحی-روانی خود را به فراموشی بسپارد. سپس به اضطراب و نگرانی های زندگی خود غلبه نماید.
قلمداد کردن سختی های زندگی به عنوان چالش
اکثر افراد دارای احساس منفی و ناامیدی مشکلات زندگی را یک مانع غیر قابل نفوذ به شمار می آورند. یکی از رویکرد های امید درمانی قلمداد کردن سختی ها و مشکلات زندگی به عنوان چالش است. با این طرز تفکر فرد شرایط سخت را یک چالش بر می شمارد که نیازمند رسیدگی و تفکر است.
در واقع امید درمانی در تلاش است تا فرد را آماده ی حل کردن مشکلات کند و از غلبه مشکلات و بروز ضعف جلوگیری به عمل آورد.
شرح رویداد و خاطرات زندگی
توجه به جریان زندگی مراجع یک تکنیک کاربردی در امید درمانی به شمار می رود. در این تکنیک موقعیت هایی که منجر به احساس ناامیدی و شکست مراجع شده است، برای درمانگر آشکار می گردد.
شرح خاطرات ناامید کننده به موجب آنکه از بطن زندگی بیمار نشات می گیرد، روند امید درمانی را تسریع می بخشد.
علاوه بر این زمانی که در جلسات امید درمانی گروهی فرد از داستان و شرایط زندگی دیگران اگاه می شود، نسبت به وجود مشکل و ناامیدی در زندگی همه انسان ها مطلع می شود. دستیابی به این باور به طرز چشمگیری فشار ها و تنش های روانی را کاهش می دهد.
امیدواریم از خواندن مقاله ی ” امیددرمانی چیست؟” لذت برده باشید.
همچنین بخوانید:
