یکی از روش های کم تهاجم برای تحریک الکتریکی مغز، TDCS است که در خصوص تقویت عملکرد مغز کاربرد دارد. طیف بهره گیری از روش درمانی TDCS بسیار گسترده است. این روش در راستای درمان افسردگی، درد های مزمن، اسکیزوفرنی، وزوز گوش، کاهش تاثیرات سکته مغزی اعم از بازتوانی و بهبود قدرت تکلم مورد استفاده قرار می گیرد. ما در این مقاله قصد داریم به سئوال “TDCS چیست؟” پاسخ دهیم.
TDCS چیست؟
حروف اختصاری TDCS بیانگر عبارت ” transcranial direct currect stimulation” می باشد. TDCS یکی از روش های تحریک الکتریکی مغز به شمار می رود که به صورت غیر تهاجمی شکل می گیرد. در این روش فعالیت های قشر مغز با جریان الکتریکی تحت تاثیر قرار می گیرند.
پیشینه تاریخی TDCS به یک قرن گذشته اختصاص دارد. بالغ بر 100 سال قبل فردی به نام آلبرت عملکرد مغز را با تحریک پذیری قشر مغز به روش TDCS تحت تاثیر قرار داد.
تحریک الکتریکی مغز با امواج ضعیف TDCS با عناوین گوناگونی نظیر تحریک جریان مستقیم فراجمجمه ای و تحریک جریان مستقیم ترانس کرانیال شناخته می شود.
در روش TDCS در خصوص تقویت عملکرد مغز جریان های الکتریکی ضعیف به سر منتقل می شود.
در سال های اخیر روش TDCS به منظور ارزیابی و درمان اختلال های مختلف مورد استفاده تحقیقات علوم اعصاب قرار گرفته است.
نحوه اجرا تحریک الکتریکی مغز به روش TDCS
تحریک الکتریکی مغز با بهره گیری از دستگاه محرک TDCS مجهز به کنترل پنل شکل می گیرد. دستگاه TDCS از قابلیت برنامه ریزی برخوردار است و درمانگر می تواند شدت و مدت تحریک را مشخص سازد.
گیره یا سربند هایی در دستگاه TDCS تعبیه شده است که به وسیله الکترود هایی بر روی سر قرار می گیرد. جالب است بدانید الکترود ها از طریق سیم متصل به دستگاه محرک هستند. بدین ترتیب با روشن شدن دستگاه، جریان الکتیکی به الکترود راه می یابد و از طریق پوست سر وارد مغز می شود.
در طی این روند جریان الکتریکی نورن ها را باردار می کند و سبب شکل گیری قطب مثبت و منفی می شود. لذا با تحریک نورون فعالیت ناحیه متمرکز تغییر پیدا می کند.
توجه داشته باشید که با تحریک الکتریکی کلسیم به داخل سلول های مغز نفوذ پیدا می کند و فعالیت سلولی افزایش می یابد. این امر با افزایش میزان اکسیژن و گلوکز در ترمیم مغز کمک شایانی می کند.
جریان الکتریکی دستگاه محرک به وسیله انرژی باتری های 9 ولتی تولید می گردد. علاوه بر این، الکترود ها اسنفج های کوچکی هستند که به وسیله سربند لاستیکی بر روی سر قرار می گیرند. این الکترود ها به وسیله محلول رسانا مرطوب شده اند.
تحقیقات حاکی از آن دارند که بیماران در جلسات درمانی TDCS در پوست سر احساس خارش و سوزن دارند.
از سری مزیت های بهره گیری از TDCS می توان به مقرون به صرفه بودن و عدم احساس درد در طول درمان اشاره کرد.
کاربرد TDCS
با وجود اثربخشی گسترده ای که روش TDCS در مغز ایجاد می کند، پروژهش و تحقیقات متداولی در خصوص قاطعیت عملکرد مفید دستگاه TDCS صورت می گیرد. در واقع یافته های علم همچنان در سطح ابتدایی قرار دارد و تایید بهره گیری از روش TDCS نیازمند تحقیقات بیشتر می باشد.
بهبود کیفیت خواب
روش TDCS با تاثیر گذاری بر روی قشر خلفی جانبی پیش پیشانی مغز در بهبود کیفیت خواب موثر واقع می شود. در واقع با این روش در راندمان خواب تاثیر مثبت ایجاد می گردد. بهبود راندمان خواب حاکی از شدت عمیق خواب در عین کاهش زمان آن دارد.
توجه داشته باشید که اثربخشی TDCS در کیفیت خواب در طی یک مطالعه بر روی افراد دارای بیماری های ویژه نظیر سندرم پس از فلج اطفال شکل گرفته است و قاطعیتی برای اثر بخشی این روش در افراد سالم وجود ندارد.
تسکین درد های مزمن
یکی از کاربرد های TDCS به تسکین درد های مزمن ناشی از میگرن، فیبرومیالژی، پارکینسون، تعدیل وزن، بیش ففعالی کودکان، کاهش اشتها، وزوز گوش، تقویت حافظه ناشی از آلزایمر و افسردگی اختصاص دارد.
در برخی موارد پیروی از یک روش درمان دارای مسکن های متشکل از مواد اعتیاد آور زمینه را برای بروز عوارض نامطلوب فراهم می کند. لذا به مرور زمان با از بین رفتن اثر درمان احتمال اعتیاد به وجود می آید.
به عبارتی دیگر زمانی که دارو در خصوص درمان بیماری های مختلف از بازدهی مناسب برخوردار نباشد ، برای جلوگیری از عوارض آن می توان روش TDCS را مورد استفاده قرار داد.
تسریع روند بهبودی ناشی از سکته مغزی
اغلب عملکرد حرکتی بیماران دارای سابقه سکته مغزی با اختلال مواجه است. طبق یک پژوهش تحقیقاتی، می توان با بهره گیری از TDCS به تحریک کاتدی و آنودی در قشر حرکتی نیمکره درگیر و ساللم پرداخت. این امر دامنه حرکتی بیماران را ارتقا می دهد.
یکی از نتایج پژوهش در بیماران سکته مغزی بیانگر آن است که افراد مبتلا به آفازی با روش TDCS بهبود پیدا می کنند. آفازی یک بیماری مرتبط با عدم توانایی در تکلم است که به موجب آسیب مغزی شکل می گیرد. طبق تحقیق صورت گرفته می توان به مدت هفت روز با تحریک الکتریکی 20 دقیقه مغز توانایی تکلم بیماران را بهبود بخشید.
این پژوهش با تحریک آنودی در سمت چپ قشر پیش پیشانی مغز شکل گرفته است.
از سری کاربرد های TDCS می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بهبود آسیب دیدگی نخاغ و قشاع مغزی
- درمان افسردگی
- تقویت حافظه و بهبود قدرت یادگیری
- بهبود توانایی های زبانی و کلامی
- کاهش نشانه های اختلال کم توجهی- بیش فعالی
دوره های روانشناسی مرتبط موسسه آزاد عالی هفتاد با ارائه مدرک معتبر ویژه روانشناسان و مشاوران:
گونه های مختلف TDCS
به طور کلی روش های تحریک پذیری الکتریکی در مغز به سه دسته مثبت، منفی و ساختگی تقسیم می شوند.
تحریک مثبت با عنوان ” anodal” نیز شناخته می شود. در این نوع مدل، تحریک پذیری عصبی در بخشی از مغز طبق نظر بیمار صورت می گیرد. نقطه مقابل تحریک مثبت، تحریک منفی است.
تحریک ساختگی ویژه گروه کنترل در تحقیقات می باشد. این روش یک تحریک پذیری کوتاه دارد.
عوارض جانبی TDCS چیست؟
به موجب عدم تماس مستقیم انرژی TDCS به بافت مغز و جریان پذیری خفیف، عوارض جانبی آن بسیار محدود می باشد. متداول ترین عارضه TDCS از انجام جلسات طولانی مدت و مکرر نشات می گیرد که به شکل خارش و قرمزی پوست در محل الکترود بروز پیدا می کند.
نادر ترین عوارض جانبی TDCS سرگیجه، سردرد و حالت تهوع می باشد. بهتر است بدانید این قبیل عوارض به موجب اجرا نامناسب و عدم بهره گیری از پروتکل صحیح به وجود می آید.
تحریک الکتریکی مغز به روش TDCS برای افراد دارای خراشیدگی در پوست سر محدودیت دارد. علاوه بر این، توصیه می شود بیماران دارای دستگاه تنظیم کننده ضربان و باتری در قلب از بهره گیری از TDCS اجتناب کنند.
وجه تمایز روش ECT و TDCS چیست؟
جریان های الکتریکی TDCS به صورت ثابت و ضعیف به سمت مغز جریان می پذیرند. بی شک مغز در مواجه با جریان آرام می تواند عملکرد خود را بر اساس جریان انرژی مطابقت دهد.
در حالی که روش ECT یک شوک درمانی است که به مثابه ی یک موج، جریان الکتریکی را دو سویه و قدرتمند به صورت تناوبی وارد مغز می سازد. با وجود کوتاه بودن مدت زمان انتقال جریان متناوب، مغز نمی تواند با تحریک ECT تطابق پیدا کند.
بر اساس محدوده زمانی و نوع تحریک مغز بیمار واکنش های مختلفی را نشان می دهد. احتمال می رود به موجب عدم تطابق مغز با جریان الکتریکی حمله تشنجی، بیهوشی و عارضه فراموشی شکل بگیرد.
سوالات متداول
- بهترین مدت زمان برای هر جلسه درمانی چقدر است؟
در اکثر موارد درمانگر بر اساس برنامه درمانی مدت زمان روشن ماندن دستگاه را تنظیم می کند. زمانی که مدت درمان به اتمام می رسد، یک آلارم درمانگر را برای جداکردن الکترود ها از سر بیمار مطلع می سازد.
در حالت نرمال حداقل مدت زمان درمان 10 دقیقه و حداکثر مدت زمان 30 دقیقه است. بهتر است بدانید مدت زمان درمان بر اساس نوع بیماری مشخص می شود و متغیر است.
- نحوه تنظیم تعداد و فاصله جلسات چگونه است؟
تعداد جلسات بر اساس نوع درمان و بیماری مشخص می شود. متداول ترین فاصله هر جلسه 24 ساعت است و حداکثر تعداد جلسات 10 جلسه می باشد.
- بیماران در طول درمان TDCS چه احساسی دارند؟
اغلب در لحظه های آغازین درمان TDCS بیمار در ناحیه اتصال الکترود احساس سوزش خیلی ضعیف دارد. این احساس سوزش طبیعی است و پس از مدتی به طور کامل رفع می گردد.
- ضروری ترین نکات تحریک الکتریکی مغز به روش TDCS چیست؟
ضرورت دارد قبل از شکل گیری جلسه درمان تحریک الکتریکی مغز به روش TDCS اندازه پد های اسفنجی، ترتیب جلسات، مدت زمان جلسه، جهت انرژی و شدن جریان الکتریکی مشخص شده باشد.
چند مورد از روش های درمانی شایع در روانشناسی:
