یکی از روش های مطالعه علمی، روانشناسی اجتماعی است که در خصوص درک ماهیت و علت رفتار های فردی در سطح اجتماع طراحی شده است. این رشته روانشناسی به مطالعه علمی چگونگی تاثیر افکار و احساسات افراد از حضور دیگران اطلاق می گردد. موضوعات روانشناسی اجتماعی شامل پدیده های درون فردی و پدیده های بین فردی می شود. ما در این مقاله قصد داریم درباره “روانشناسی اجتماعی” اطلاعاتی را ارائه دهیم.
روانشناسی اجتماعی چیست؟
روانشناسی اجتماعی یک مطالعه علمی به شمار می رود که با هدف درک علت و ماهیت رفتار های فردی در سطح اجتماع طراحی شده است. در واقع روانشناسی اجتماعی روش هایی را بررسی می کند که در شکل گیری احساسات، رفتار و افکار مردم نقش بسزایی دارند. به عبارتی دیگر روانشناسی اجتماعی به مطالعه علمی چگونگی تاثیر افکار، رفتار و احساسات افراد از حضور واثعی و تصوری دیگران اطلاق می شود.
در روانشناسی اجتماعی به مشکلات، موضوعات و مسائل موجود در روانشناسی و جامعه تمرکز می شود.
روانشناس های اجتماعی عمدتا رفتار انسان را به عنوان نتیجه رابطه میان موقعیت اجتماعی و وضعیت روانی معرفی می کنند و نحوه تاثیرگذاری متغیر ها در تعاملات اجتماعی را توضیح می دهند.
بین روانشناسی اجتماعی با جامعه شناسی یک تفاوت عمده وجود دارد. در روانشناسی اجتماعی رفتار افراد در گروه به عنوان یک عضوی از گروه مورد توجه واقع می گردد. این در حالی است که در جامعه شناسی کلیات یک جامعه نظیر مهاجرت، آمار و پیش روی جامعه به یک گرایش ویژه مدنظر قرار می گیرد.
کاربرد روانشناسی اجتماعی در ملل گوناگون
اصلی ترین کاربرد رواشناسی اجتماعی در سطح جامعه به بهبود روابط انسان ها اختصاص دارد.
روانشناسی اجتماعی در خصوص تقویت روابط به ارائه تکنیک های ارتباطی می پردازد. در واقع روانشناسی اجتماعی یک علم است که به منظور بهینه سازی رفتار های اجتماعی، تعامل و تقابل افراد جامعه را بررسی می کند و بهترین روش ها را ارائه می سازد.
جامعه مقر ارتباطات و رفتار ها به شمار می رود. گردانندگان نظام اجتماعی در راستای تداوم زندگی بشر در اجتماع به ایجاد ارزش و هنجار های اجتماعی می پردازند. زمانی که افراد جامعه از ارزش های موجود در فرهنگ پیروی کنند، ساختار جامعه را شکل می دهند.
روانشناسی اجتماعی بر آن است که ضمن حفظ ارزش های اجتماعی، یک ارتباط را میان اعضا جامعه و ارزش های انسانی برقرار سازد. بدین ترتیب موجبات رشد و تعالی براهم می گردد.
موضوعات روانشناسی اجتماعی چیست؟
به طور کلی موضوعات روانشناسی اجتماعی شامل پدیده های درون فردی و پدیده های بین فردی می شود.
پدیده های درون فردی
خود پنداره
خودپنداره به مجموع باور هایی اطلاق می شود که فرد درباره خود آگاهی دارد. خودپنداره متشکل از جنبه های شناختی به نام طرحواره های خود است. طرحواره های خود شامل باور هایی می شود که افراد درباره خود دارند و در هدایت پردازش اطلاعات خود ارجاعی نقش دارند.
به طور مثال یک رزشکار به صورت فردی اطلاعات مربوط به ورزشکار بودن را نظیر هدف گیری یک شلیک و تشخیص پاس ورودی را پردازش می نماید.
بدین ترتیب خودپنداره ها جزئی از هویت انسان به شمار می رود. علاوه بر این اطلاعات خود ارجاعی به اطلاعاتی اطلاق می شود که در خصوص واکنش و پردازش به خود متکی می باشد.
خودپنداره شامل طرحواره های گسترده ای است. به طور مثال برای فردی که شکل ظاهری بدن به عنوان یک خودپنداره حائز اهمیت است، بر اساس توجه به وزن، طرحواره هایی در نظر گرفته می شود.
در حالی که افرادی وجود دارند میزان وزن بدن شام بخش مهمی در زندگی به شمار نمی رود و نسبت به آن صفت بی اهمیت هستند. برای این قبیل افراد ممکن است مجموعه ای از رویداد هایی نظیر لباس نو، خرید مواد غذایی، رفتن به ساحل و غذاخوردن در بیرون از خانه به خودپنداره منجر گردد.
نگرش
نگرش در روانشناسی اجتماعی ارزیابی های آموخته شده به صورت جهانی است که عمل و فکر انسان را تحت تاثیر قرار می دهد. نگرش ها حاکی از بیان اولیه تایید و عدم تایید دارند.
انسان در موقعیت های مختلف تحت تاثیر عوامل گوناگون قرار می گیرد. لذا نگرش های عمومی برای رفتار های خاص پیش بینی های کاربردی را ارائه نمی دهند. به طور مثال ممکن است فردی برای محیط زیست ارزش قائل شود با این وجود حتی یک بطری پلاستیکی را بازیافت ننماید.
شناخت اجتماعی
در شناخت اجتماعی درباره نحوه درک اطلاعات، تفکر و باز خوانی اطلاعات مطالعه می شود. اصلی ترین موضوع تحقیق در شناخت اجتماعی، اسناد است. اسناد نحوه توضیح رفتار فردی و دیگران را توضیح می دهد.
یکی از عنصر های اسناد نسبت دهی علت رفتار به عوامل درونی و بیرونی می باشد. زمانی که علت رفتار به یک عامل درونی نسبت داده می شود، رفتار را از ویژگی های درونی نظیر منش، توانایی و شخصیت بر می شمارد.
این در حالی است که در یک انتساب خارجی رفتار تحت تاثیر عناصر موقعیتی نظیر آب و هوا شکل می گیرد. جالب است بدانید علت رفتار با عوامل پایدار و ناپایدار در ارتباط است.
طرحواره ها
یکی از موضوعات کلیدی شناخت اجتماعی، طرحواره ها هستند. در شناخت اجتماعی باور بر آن است که واقعیت به موجب برخورداری از پیچیدگی به راحتی قابل تشخیص نیست. لذا انسان تمایل دارد جهان را مبنی بر طرحواره ها یا تصاویر ساده واقعیت مشاهده کند.
در واقع طرحواره ها بازنمایی ذهنی تعمیم یافته ای به شمارمی روند که دانش را سازماندهی می کنند و در هدایت پردازش اطلاعات نقش دارند.
عملکرد طرحواره ها عمدتا خودکار و غیر خودکار است که می تواند موجب سوگیری در ادراک و حافظه گردد.
بهتر است بدانید طرحواره ها قادر هستند انتظاراتی را به یک فرد القا نمایند که انسان را به دیدن مفاهیم غیر حقیقی سوق دهند.
اکتشافی
اکتشافی یک میانبر برای شناخت است که به جای سنجش شواهد برای تصمیم گیری در خصوص صرفه جویی در انرژی و زمان به اکتشافات توجه می نماید. هنگامی که افراد احتمال یک نتیجه را بر اساس آسانی تصور یک نتیجه تخمین می زنند، اکتشافی رخ می دهد.
بدین ترتیب احتمالان واضح در مقابیسه با احتمال هایی که به سخی قابل درک هستند، محتمل تر می باشند که زمینه را برای شکل گیری سوگیری شناختی فراهم می کنند.
سوگیری های شناختی شامل سوگیری پیش بینی، اغرایق در پیش بینی های واقعی و سوگیری تایید می شود. سوگیری تایید موجب تمایل به جست و جو و تفسیر اطلاعات می گردد که در تایید پیش فرض های فرد نقش دارد.
اقناع
روش اقناع یا متقاعد سازی یک روش پویا برای تاثیر گذاری به شمار می رود. این روش فعال سعی دارند افراد را به سمت اتخاذ یک ایده، رفتار و نگرش با بهره گیری از ابزار های عقلانی و احساسی رهنمون سازد.
اصلی ترین مسیر متقاعد سازی، بر واقعیت مبتنی است و در شکل گیری تغییرات طولانی نقش دارند. جالب است بدانید روش اقناع در خصوص پردازش نیازمند انگیزه است.
فرآیند متقاعد سازی تحت تاثیر متغیر هایی نظیر ارتباط دهنده، پیام، مخاطب، رسانه و زمینه شکل می گیرد. متغیر ارتباط دهنده دربردارنده ی تخصص، اعتماد، جذبیت و اعتبار است.
متغیر مخاطب بیانگر گونه های مختلف جمعیت شناختی، ترجیحات و ویژگی های شخصیتی می باشد.
متغیر پیام نشان از درجات گسترده ای از علت ها و احساسات دارد. علاوه بر این، متغیر رسانه شامل وسایل ارتباط جمعی نظیر رادیو، تلویزیون، کلمات چاپی و اینترنت می شود.
همچنین متغیر زمینه دربردارنده ی اطلاعات اولیه، محیط و پویایی گروه است.
پدیده های بین فردی
نفوذ اجتماعی
نفود اجتماعی اصطلاحی فراگیر است که به تاثیرات متقاعد کننده افراد در یکدیگر توجه دارد. در روانشناسی اجتماعی از پدیده نفوذ اجتماعی به عنوان یک ارزش اساسی یاد می شود.
مطالعات نفوذ اجتماعی به طرز چشمگیری با تحقیق درباره متقاعد سازی و نگرش ها همپوشانی دارد. علاوه بر این، تاثیر اجتماعی با مطالعه پویایی گروه مرتبط است. علت ارتباط بخشی بین تاثیر اجتماعی و مطالعه پویایی گروه به تاثیر قوی که در گروه های اجتماعی شکل می گیرد، اختصاص می یابد. اصلی ترین حوزه های تاثیر اجتماعی شامل اطاعت، انطباق و تبعیت می گردد.
نخستین حوزه تاثیر اجتماعی به همنوایی اختصاص دارد. همنوایی در معنی تمایل به انجام یک عمل و تفکر کاربرد دارد.
انطباق به تغییراتی که به دلیل درخواست دیگران در رفتار شکل می گیرد، اطلاق می شود.
در تعیین سطح انطباق یک فرد هویت اعضای گروه، تخصص، شباهت، انسجام، تعهد و پاسخگویی کمک شایانی می کنند.
یکی از روش های انطباق تکنیک پای در خانه است که در آن متقاعد کننده در وهله اول یک درخواست کوچک را بیان می کند و به مرور میزان درخواست ها را افزایش می دهد.
سومین شکل حوزه تاثیر اجتماعی، اطاعت می باشد. اطاعت به عنوان یک تغییر در رفتار حاصل دستورات مستقیم دیگران است.
پویایی گروه
گروه حاصل برقراری ارتباط بین دو الی چند نفر است. در اکثر موارد گروه ها نسبت به برقراری تعامل و ارتباط تمایل دارند و با تاثیرگذاری بر یکدیگر از هویت مشترکی برخوردار می باشند. اعضای یک گروه دارای ویژگی های نوظهوری با عنوان مجموعه های اجتماعی هستند که وجه تمایز آن ها به شمار می رود.
مجموعه های اجتماعی شامل روابط، نقش ها و هنجار ها می شوند. هنجار ها انتظاران و قوانینی هستند که اعضای گروه ملزم به رعایت آن ها می باشند.
قوانین و انتظار هایی که برای یک اعضای خاص مسئولیت هایی را به دنبال دارد، نقش گفته می شود.
سومین ویژگی در مجموعه های اجتماعی، روابط است که بیانگر الگو های مورد علاقه در یک گروه می شود. علاوه بر این، تفاوت در اعتبار و موقعیت نشان از روابط دارد.
گروه ها ضمن ارائه احساس تعلق و حمایت اجتماعی، به موجب مکمل خودپنداره بودن اهمیت بسزایی دارند. لذا یک گروه قادر است انسان را با عضویت های گروهی که تشکیل دهنده هویت اجتماعی است، تعریف نماید.
در رفتار بین گروهی، هویت اجتماعی مشترک اعضای گروه تاثیر گذار است. این هویت اجتماعی مشترک نشان از نحوه رفتار و درک گروه ها دارد.
در اکثر موارد گروه ها روند تصمیم گیری را تعدیل و بهبود می بخشند. علاوه بر این، گروه ها در عملکرد و تسریع روند بهره وری تاثیر گذار هستند. به طور مثال تسهیل اجتماعی نوعی تمایل به کار کردن در حضور دیگران است. تسهیل اجتماعی با تمایل به بهبود عملکرد در کار های ساده و پیچیده احتمال نتیجه غالب را افزایش می دهد. لذا هیئت ها و کمیته ها برای پویایی یک گروه ارزش ویژه ی قائل هستند.
جذابیت بین فردی
یکی از اصلی ترین حوزه های روانشناسی اجتماعی در مطالعه روابط افراد با یکدیگر، جذابیت بین فردی است. به نیرو هایی که انسان را به برقراری روابط عاشقانه، اجتماعی و دوست داشتن سوق می دهند، جذابیت بین فردی اطلاق می شود.
مهم ترین عامل در جذابیت بین فردی آن است که دو فرد خاص به چه میزان مشابه یکدیگر هستند. در واقع، به میزانی که دو نفر از نظر نگرش، پیشینه، جهان بینی، محیط و .. با یکدیگر شباهت هایی داشته باشند، احتمال جذب شدن آن ها به یکدیگر افزایش پیدا می کند.
در شکل گیری روابط عاشقانه به ویژه در مراحل اولیه که عمدتا با اشتیاق همراه است، جذابیت فیزیکی اهمیت دارد. به مرور زمان با تداوم یک رابطه عوامل سازگاری و شباهت ها اهمیت پیدا می کنند.
رابرت استرنبرگ بر این باور است که یک عشق کامل دربردارنده ی سه جزء اصلی نظیر صمیمیت، اشتیاق و تعهد است. بدین ترتیب در صورتی که بین دو نفر اجزا عشق به طور کامل تجربه شود، می توان گفت عشق کامل شکل گرفته است.
نقاط ضعف و قوت روانشناسی اجتماعی
روانشناسی اجتماعی در پیش بینی های صریح و روشن عملکرد مناسبی دارد. در این روانشناسی توضیحات از منظر علمی مورد آزمون واقع می شود و تحت شواهد مورد حمایت قرار می گیرد.
علاوه بر این، یکی دیگر از نقاط قوت روانشناسی اجتماعی، تاکید بر اندازه گیری عینی است و آزمایش هایی را در خصوص حمایت و پشتیبانی از نظریه های اجتماع انجام می دهد.
یکی از نقاط ضعف روانشناسی اجتماعی، عدم توجه به تفاوت های فردی است. در این نوع روانشناسی عوامل بیولوژی نظیر تستوسترون مورد توجه قرار نمی گیرد و یک تصویر سطحی از فرایند های اجتماعی ارائه می گردد.
امیدواریم از خواندن مقاله ی ” روانشناسی اجتماعی چیست؟” لذت برده باشید.
بیشتر بخوانید:
