شفقت در روانشناسی شامل مهربانی به خود در مقابل خود قضاوتی است. همچنین دلسوزی مشمول ذهن آگاهی در مقابل شناسایی بیش از حد و احساس انسانیت مشترک در مقابل انزوا می شود. ما در این مقاله قصد داریم درباره ی شفقت اطلاعاتی را ارائه دهیم.
مفهوم شفقت در روانشناسی چیست؟
به طور کلی شفقت عبارت است از احساس درد دیگران و تمایل به برداشتن گام هایی برای کمک به تسکین دیگران است. اصطلاح شفقت در زبان لاتین در معنای ” با هم رنج کشیدن” کاربرد دارد.
میان شفقت و دلسوزی با احساساتی نظیر همدردی، همدلی و نوع دوستی ارتباط برقرار است. شفقت زمانی شکل می گیرد که احساس همدلی با میل به کمک همراه گردد.
محققان و فیلسوفان تعاریف مختلفی از شفقت را ارائه کرده اند. به طور مثال در سال 2009 کاسل سه شرط برای شفقت گزارش کرد.
- اول اینکه مشکلاتی که در برانگیزش احساسات انسان نقش دارند، جدی هستند.
- اغلب گرفتاری های رنج دیدگان به خودی خود وارد نمی گردد بلکه نتیجه ی سرنوشت ناعادلانه است.
- همچنین انسان باید بتواند خودش را در شفقت مخمصه نماید.
بر اساس این سه گزارش کاسل شفقت پاسخی است که در موقعیت های جدی، ناعادلانه و قابل ارتباط شکل می گیرد.
شفقت نیازمند سطح خاصی از نگرانی، آگاهی و همدلی است. در واقع میزان شفقتی که با مشاهده یک مرد بی خانمان برانگیخته می شود به میزان درک وضعیت و جدیت بخشی رهگذران بستگی دارد.
مطالعات در حوزه شفقت بیانگر آن است که قضاوت در مسئله ای که دلسوزی وجود ندارد، ممنوع است. ممکن است احساس شفقت دردناک باشد اما نیازمند همدلی با دیگران است و زمینه ساز شکل گیری اعمال مثبت به شمار می رود.
خدمات مرتبط موسسه هفتاد ویژه روانشناسان، روان درمانگران، دانشجویان و مشاوران:
انواع شفقت درمانی در روانشناسی
شفقت برای دیگران
یکی از نشانه های شفقت نسبت به دیگران برخورداری از سطح بالایی از هوش هیجانی است. در واقع اگر شما بتوانید به درک احساسات خود و دیگران بپردازید، آن ها را مدیریت کنید و بر اساس احساسات عمل کنید، نسبت به دیگران دلسوز هستید.
از سری نشانه های شفقت به دیگران می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس قدردانی نسبت به ابراز همدردی دیگران به سختی های شما
- توجه به تجربیات، احساسات و افکار دیگران
- توانایی درک احساس درد دیگران
شفقت به خود
روانشناسان نسبت به نقش شفقت به خود علاقه مند هستند. زمانی که فرد رفتار و کاستی های خود را بدون دلسوزی درک می کند، احتمال دارد درباره ی عیوب و نارسایی های خود به گونه ای دچار تضاد شود و شادی و عزت نفس خود را از دست بدهد.
تحت تاثیر اهمیتی که خود مهربانی و بخشش در سلامت روان دارد، مفهوم “شفقت به خود” در ادبیات روان شناختی شکل می گیرد.
در روانشناسی شفقت شامل مهربانی به خود در مقابل خود قضاوتی است. همچنین مشمول ذهن آگاهی در مقابل شناسایی بیش از حد و احساس انسانیت مشترک در مقابل انزوا می شود.
شفقت به خود تحت تاثیر کاهش افسردگی، احساس اضطراب، نسخوار فکری، بهبود ارتباط با دیگران و افزایش بهزیستی روانشناختی ارزش ویژه ای دارد.
تحقیقات بیانگر آن هستند که شفقت به خود نشان از یک مکانیسم محافظتی مهم دارد. همچنین شفقت به خود به عنوان یک جزء کلیدی درمانی شناخته می شود.
بیشتر بخوانید: شفقت درمانی چیست؟
شفقت و روانشناسی مثبت گرا
روانشناسی مثبت گرا معتقد است که مردم خواستار برخورداری از یک زندگی پر معنا و پربار هستند. آن ها می خواهند بهترین را در درون خویش پرورش دهند و سعی دارند تا تجاربت خود را از طریق عشق، کار و بازی افزایش دهند.
حوزه روانشناسی مثبت گرا دربردارنده ی مجموعه ای از تجربیات مثبت اعم از خوش بینی، رضایت و شادی است که مقطع های زمانی گذشته، حال و آینده را پوشش می دهد. همچنین صفت های سطح فردی و گروهی اعم از بخشش و مدنیت تحت پوشش روانشناسی مثبت گرا قرار دارند.
روانشناسی مثبت گرا به ارتقا احساسات، صفت ها و تقویت رفتار های مثبت تمرکز دارد. بدین ترتیب علایق روانشنشناسی مثبت اندیش با مطالعه شفقت تطابق دارد.
تحقیقات در سال 2014 در زمینه روانشناسی مثبت گرا بیانگر آن هستند که شفقت و قدردانی ضامن افزایش رفاه جامعه هستند. عنوان بیشترین مداخله در تحقیق، به ذهن اگاهی (مزایای ذهن آگاهی) احتصاص دارد.
توجه داشته باشید که شفقت در روانشناسی مثبت گرا به عنوان یک کیفیت شایسته توجه و تحقیق مستمر حائز اهمیت است.
همچنین بخوانید:”رویکرد درمانی اگزیستانسیال چیست؟“
اهمیت شفقت در روانشناسی
شفقت در زندگی به مثابه ی اکسیژن برای زنده ماندن حیاتی است. اگر شفقت وجود نداشته باشد تعداد امور و اعمال ایثار گرانه، خیر خواهانه و قهرمانانه در طول تاریخ انگشت شمار خواهد شد. شفقت قدرت الهام بخشیدن به اعمال شجاعانه را دارد. این مولفه به موجب تشویق رفتار های مثبت از منافع فردی و اجتماعی برخوردار است. اگر شفقت را لازمه ی جودی معنادار و جامعه متمدن قلمداد کنید، مفهومی است که ارزش کشف مداوم را دارد. از آنجایی که انسان یک گونه بسیار اجتماعی است، تقویت روابط معنار دار یک جنبه ضروری از سازگاری انسان سالم به شمار می رود.
شفقت و همدلی به موجب امکان پذیر سازی رفتار مهربان و دوست داشتنی جنبه های اساسی روابط با کیفیت هستند. یک رفتار دلسوزانه به مثابه ی کار داوطلبانه با پیامد های مثبتی اعم از ارتقا عزت نفس، آرزو های تحصیلی و بهبود نرخ مرگ و میر مرتبط است.
ابراز شفقت ضمن شکل گیری احساس خوب عملکرد مهمی برای رفاه را ایجاد می کند. مردم در اکثر مواقع خود را به خاطر اشتباهاتی که به راحتی دیگران را می بخشند، تحقیر می نمایند. با این حال زمانی که فراتر از عیبت های خود نگاه کنید و با گذشت و بخشش رفتار نمایید، سلامت روان و رفاه خود را افزایش خواهید داد.
گزارشات حاکی از آن دارند که شفقت به خود سودمند تر از عزت نفس است. زیرا بدون تقویت همبستگی های منفی، به طرز چشمگیری انعطاف پذیری عاطفی را افزایش می دهد.
بیشتر بخوانید:
10 روش کاربردی برای افزایش عزت نفس
ارزش و قدرت شفقت در حوزه پزشکی
در حوزه پزشکی ارزش و قدرت شفقت یک امر ضروری است. همان گونه که بیماران با احساس درد، ترس و اضطراب مواجه می شوند، پرورش روح نقش بسزایی در درمان بیماری ایفا می کند. به طور مثال در یک مطالعه طولی 17 ساله در بیماران مبتلا به HIV محققان به این نتیجه رسیدند که عشق محبت آمیز و دلسوزانه نسبت به خود بقا و طول عمر را افزایش می دهد.
شفقت به خاطر ضرورت توانایی درک تجربه بیمار در عین بهبود و کاهش رنج به عنوان جوهر پرستاری توصیف شده است. از آنجایی که هر فردی به طور متفاوت ابراز همدردی می کند، آموزش کارکنان مراقبت های بهداشتی در زمینه شفقت بسیار دشوار است.
در مراقبت های پزشکی شفقت و دلسوزی برای پرستاران و پزشکان الزامی است. پزشکان ملزم هستند با بیماران به گونه ای رفتار کنند که ضمن بهبود سلامت از میزان اضطراب آن ها کاسته گردد. در یک مطالعه نشان داده شد که پزشکان می توانند با ارائه یک فیلم محبت آمیز 40 ثانیه ای به طرز قابل توجهی اضطراب را در میان بیماران سرطانی کاهش دهند.
مزیت های شفقت در روانشناسی
یکی از مزیت های بالقوه شفقت در روانشناسی، ارتقا ارتباط اجتماعی میان بزرگسالان و کودکان است. ارتباط اجتماعی به موجب افزایش عزت نفس، همدلی و رفاه یک امر مهم برای عملکرد سازگار انسان است. همچنین برای مبتلایان به اختلالات عاطفی درمان متمرکز بر شفقت به عنوان یک رویکرد درمانی امیدوار کننده شناخته می شود.
شفقت می تواند رابطه میان والدین و فرزند را بهبود ببخشد. بدین ترتیب رویکرد های آموزشی والدین مبتنی بر ذهن آگاهی و کتاب های فرزند پروری با تمرکز بر پرورش فرزند به صورت دلسوزانه وجود دارد. از سری مزیت های شفق از منظر روانشناسی می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- افزایش شادی
- بهبود سطح رفاه
- ارتقا رضایت بیماران
- کاهش سطح اضطراب
- افزایش همکاری و یادگیری بهتر در کلاس های درس
- احساس قدرت عاطفی
- افزایش رضایت شغلی و تعهد سازمانی
- کاهش شدت علائم PTSD
- بهبود آسیب های روانی
- مفید برای افراد آسیب پذیر به افسردگی
- کاهش مصرف سیگار
- کاهش فرسودگی شغلی
- پرورش ویژگی های سازگارانه
- مهار تاثیر منفی استرس
ارتباط شفقت و انعطاف پذیری
تاب آوری و انعطاف پذیری فرایندی انطابق پذیر هستند که بر خلاف شرایط های چالش برانگیز و تهدید کننده شکل می گیرند. انعطاف پذیری نوعی زره ذهنی قلمداد می شود که از فرد در برابر تاثیرات ناملایمات محافظت می نماید.
شخص دارای شفقت در راستای مواجه با رنج به ایجاد تاثیر مثبت می پردازد. بدین ترتیب شفقت می تواند کمک شایانی به انعطاف پذیری و رفاه نماید.
افرادی که به طور مداوم با مبتلایان به تروما شدید در ارتباط هستند، مستعد ابتلا به خستگی شفقت آمیز قرار دارند. در واقع ممکن است کارمند های آسایشگاه، مددکاران اجتماعی و مشاوران قربانیان تجاوز جنسی خستگی شفقت آمیز را تجربه کنند.
خستگی شفقت یا استرس ثانویه زمانی شکل می گیرد که شفقت برای افراد در نقش هایی که سطح بالایی از شفقت را طلب می کنند، کاهش پیدا کند. خستگی از شفقت یک پیش درآمد برای فرسودگی شغلی محسوب می شود. لذا ضرورت دارد اقداماتی برای اجتناب از آن شکل بگیرد.
بهترین اقدام برای مهار خستگی شفقت، تاب آوری شغلی است. ضرورت دارد تاب آوری شغلی به وسیله ی یک محیط کاری با حمایت مناسب برای مراقبت از خود، توسعه حرفه، اقدامات ایمنی و … پشتیبانی گردد.
توجه: جهت بهبود مهارت های شخصی و رسیدن به خودشناسی، می توانید از دوره های توسعه فردی موسسه هفتاد استفاده کنید.
تاثیر شفقت در مقابله با استرس
مطالعات تحقیقاتی نشان دهنده آن هستند که شفقت مزیت های گسترده ای را برای کاهش استرس به ارمغان می آورد. در یک مطالعه که تاثیر مراقبه شفقت مورد بررسی قرار گرفت نشان داده شد که مشارکت مراقبه شفقت با پاسخ های ایمنی ذاتی به استرس روانی- اجتماعی مرتبط است.
به مراقبه ای که با افزودن یک مولفه تقویت کننده شفقت فراتر از تسکین ذهن عمل می کند، مراقبه شفقت اطلاق می گردد. هدف از مراقبه شفقت به چالش کشیدن شناخت های بررسی نشده نسبت به دیگران به منظور ترویج احساسات نوع دوستانه است.
شفقت با حمایت اجتماعی تعامل دارد. افرادی که از شفقت بالایی برخوردار هستند، نسبت به واکنش کورتیزول و فشار خون واکنش پذیری فیزیولوژیکی کمتری را نشان دادند.
روانشناسان با توجه به شفقت به خود استدلال می کنند که افراد دلسوز با بهره گیری از مهربانی و بازسازی شناختی مثبت می توانند خود را از استرس محفوظ نگه دارند.
روش های تقویت شفقت
- بخشش افراد به خاطر اشتباهات خود
- صحبت از روی مهربانی
- عذرخواهی در مواقع ضروری
- گوش سپردن با دقت و فاقد قضاوت؛ گوش دادن فعال
- تشویق افراد
- کمک به دیگران برای انجام کار ها
- خوشحالی برای موفقیت اطرافیان
- احترام گذاشتن
- صبوری
- قدردانی و ابراز سپاس
- کمال گرایی
بیشتر بخوانید:
تحلیل رفتار در روانشناسی چیست؟
